Mae albwm cyntaf Alun Gaffey (o’r un enw) a ryddhawyd yn gynharach eleni wedi cael ei ddewis i fod ar restr fer y Wobr Gerddoriaeth Gymreig 2016. Bydd Alun Gaffey yn chwarae caneuon oddi ar yr albwn mewn gig yn y Parot Caerfyrddin nos Sadwrn 17 Medi 2016. Fe wnaeth Hedd Gwynfor, un o’r criw sy’n trefnu gigs Cymraeg yng Nghaerfyrddin, gyfweld gyda Alun cyn y gig.
Wyt ti wedi bod mewn bandiau o’r blaen?
Do sawl un.
Tra yn y coleg oni mewn band o’r enw Pwsi Meri Mew efo criw o hogia o Ben Llŷn.
Am flynyddoedd bues i yn y band Radio Luxembourg / Race Horses – rhyddhau EPs, senglau, a dwy albym, a teithio’n gyson o amgylch Prydain, Ewrop, yn ogystal ag ymweliad i’r Unol Daleithiau hefyd.
Yn fwy diweddar hefyd bues i’n chwarae gitâr efo grwpiau fel Gwyllt a Fist of the First Man yng Nghaerdydd.
Amseroedd da.
Beth yw dy ddylanwadau cerddorol?
Eang ac amrywiol. Beatles, Jimi Hendrix, Bob Dylan, James Brown, Sly and the Family Stone, Michael Jackson, Fela Kuti, Rick James, Parliament, Miles Davis, Bob Marley, Scott Walker, Wu Tang Clan, Elvis Presley, Jimmie Rodgers, Meic Stevens, PJ Harvey, Massive Attack, Iggy Pop, Last Poets, Gil Scott-Heron, Maxayn, Isaac Hayes, Neu, Jorge Ben, Jacques Brel, Aphex Twin, Roy Ayers, Orange Juice, Kraftwerk, The Prodigy, Phil Spector, ayyb, ayyb, ayyb.
Beth yw pwysigrwydd cerddoriaeth i ti?
Pwysig iawn. Dwi’n taro’r DAB radio ymlaen peth cynta’n y bore a gwrando ar 6Music. Dwi’n gwrando ar fiwsig ar fy ffôn tra dwi’n y cawod. Gwrando ar CDs yn y car ar y ffordd i gwaith. Clustffonau mlaen trwy dydd yn y gwaith efo Spotify mlaen. Chwarae gitâr ar ôl dod adra pob dydd. Gwrando ar records a CDs ar fy hi-fi yn y nos.
Mae gen i obsesiwn efo ffeithiau a trivia am gerddoriaeth, pryd a lle cafwyd albyms eu recordio. Trefniant a dulliau recordio. Y cerddorion oedd yn chwarae arnynt. Y straeon tu ôl i’r caneuon a’r hinsawdd wleidyddol a chymdeithasol oedd yn rhoi genedigaeth i ac yn gyrru sîns cerddorol ar draws y byd yn hanesyddol.
Sut wnes ti ddewis yr aelodau eraill i fod yn y band gyda ti, beth oedd y broses?
Roeddwn i wedi chwarae efo Ifan (dryms) tra oni’n y grŵp Gwyllt. Mae o hefyd yn chwarae dryms ar un o’r traciau ar fy albym. Dwi’n nabod Eifion (gitâr fas) ers blynyddoedd. Roedd Eifion yn chwarae mewn grwpiau fel The Poppies, Avash Avash – ac bellach efo grŵp o’r enw Tigana. Welais i Rhys (gynt mewn bandiau fel Dancers, a Wilma Sands) yn chwarae gitâr efo grŵp o’r enw Yr Yo’s – covers band sy’n gwneud fersiynau gwych o ganeuon gan bobol fel Stevie Wonder, Talking Heads, ayyb, mewn priodasau ac ati.
Mae nhw’i gyd yn gerddorion gwych, ond yn bwysicach oll yn fois iawn hefyd. Doedd ddim un o’r hogia’n nabod eu gilydd cynt chwaith, ond mae pawb bellach yn ffrindiau da felly good vibes aplenty!
Ti wedi cyhoeddi albwm fel artist unigol am y tro cyntaf eleni. Ydy creu yr un sŵn mewn gig byw yn anodd?
Do, wnes i ryddhau fy albym (hunan-deitliedig: Alun Gaffey) tua dechrau’r flwyddyn ar label Sbrigyn Ymborth. Nes i recordio hi dros gyfnod o flwyddyn a hanner mewn stiwdio yn Grangetown, Caerdydd, efo peiriannydd o’r enw Frank Naughton.
Gan bo fi wedi recordio’r rhan helaeth o’r offerynnau fy hun, a gan fod na lawer o haenau i’r gerddoriaeth – roedd trio trefnu’r caneuon i weithio’n dda gyda band 4-aelod yn her. Ond, dwi’n credu fod y band (gyda llaw dwi di bedyddio’r band gyda’r enw ULTRA-DOPE) yn llwyddo i gyfleu dehongliad dda iawn, os nad ychydig yn wahanol, o draciau’r albym. Mae’r ffaith fod y sŵn byw yn wahanol i’r record yn ran o’r hwyl yn fy marn i. Doeddwni ddim yn ‘hung-up’ ar drio ail-greu’r albym nodyn-am-nodyn na chwaith glynu’n dynn at unrhyw ddarnau neu synau penodol. Felly mae na ail-drefnu wedi bod, ond mae hynny’n beth da.
Mae’r albym ar gael ym mhob siop Gymraeg ledled Cymru megis Siop y Pentan, a siopau recordiau annibynnol fel Y Parot.
Mae sawl artist neu fand Cymraeg yn cyhoeddi stwff, ond ddim yn gigio rhyw lawer. Ydy gigio yn bwysig i ti?
Dwi’n trio gwneud be gallai. Dwi newydd droi’n 33 a mae fy mywyd i a fy mlaenoriaethau i’n dra gwahanol y dyddiau hyn i be oedden nhw nôl yn fy nyddiau gyda Race Horses. Mae pawb yn y band efo ymrwymiadau tebyg i’w gilydd – swyddi, cariadon/gwragedd, DIY(!), ayyb. Felly dani ddim am fynd ar daith hir na’m byd felly – ond yn hapus i chwarae cyn gymaint o gigs a fedrwni ac yn falch iawn o gael y cyfle i chwarae yn llefydd fel Y Parot (erioed di bod yno o’r blaen felly’n edrych ymlaen yn arw).
Wyt ti wedi gwneud dewis ymwybodol i wneud stwff Cymraeg, neu dyna sy’n dod yn naturiol?
Do a naddo.
Naddo oherwydd – mae’n wir mai dyna sydd yn dod yn naturiol i fi. Dwi wedi ceisio sgwennu’n Saesneg yn y gorffennol ond mae o’n swnio allan o’i le rhywsut. Canu’n Gymraeg ydi’r ffordd orau i mi gyfleu rhywbeth gwir a bod yn driw i fy hun mewn ffordd.
Do oherwydd – roeddwni eisiau gwneud albym Gymraeg. Roeddwni eisiau anelu’r gerddoriaeth yma at gynulleidfa Gymraeg. (Wedi dweud hynny mae cynulleidfaoedd di-Gymraeg yn dderbyngar iawn i sdwff Cymraeg ei iaith y dyddiau yma, fwy nag erioed swni’n deud.)
Dwi’n credu’n gryf fod angen cyn gymaint o gynnyrch diwylliannol safonol trwy gyfrwng y Gymraeg a sy’n bosib. Nid ei fod yn ‘ddyletswydd’ neu’n rhyw fath o waith beichus sydd angen cael ei wneud er mwyn ceisio amddiffyn yr iaith neu beth bynnag. Fysa hynny’n agwedd reit depressing. Dwi eisiau gwneud hyn. Dwi eisiau creu cynnyrch Cymraeg. A dwi mynd i barhau i wneud hynny hefyd. Dwi wedi cychwyn gweithio ar fy ail albwm yn barod ac yn edrych ymlaen i ryddhau hwnnw ymhen rhyw flwyddyn.
Yn y gân Deinasoriaid ti’n dweud “Os ti’n mynnu sôn am fewnlifiad, well ti sbio ‘gosach at adra, y gormes go iawn.” Ydy gwleidyddiaeth yn bwysig i ti felly?
Gweddill y linell honno yw “…y gormes go-iawn, gan y moch dros y clawdd.” Yr union ‘foch’ heini mae Saunders Lewis yn cyfeirio atynhw yn ei gerdd Buchedd Garmon. Nid pobol Dwyrain Ewrop ac Asia sydd wedi newid tirlun Cymru ers cyhyd. Nid nhw yw’r rheswm fod y Gymraeg i’w glywed llai nag erioed yn Sir Gâr yn 2016. Dylanwad ‘moch’ Saunders Lewis ydi’o, a’r effaith llawn yn cael ei deimlo’n waeth heddiw nag erioed – nid yn unig yn ar y niferoedd sy’n siarad Cymraeg, ond hefyd yn cael dylanwad ar agweddau pobol ac ar wleidyddiaeth pobol.
Dani mewn sefyllfa cythryblus iawn ar hyn o bryd, a dio’m yn teimlo fel bo na unrhyw olau ar ddiwedd y twnel. Oni’n arfer darllen trwy gwefannau’r papurau newydd yn drylwyr yn ddyddiol. Yn ddiweddar ma’n fy ngwneud i mor flin dwi di dechrau gwneud ymdrech fwriadol i beidio darllen y newyddion. Cloi fy hun i ffwrdd mewn rhyw fath o swigan ‘escapist’ drwy wrando ar gerddoriaeth, gwylio ffilms, ayyb. Di hynny ddim yn beth da, achos apathi yw hynny.
Fe aeth fy mhleidlais i ar Plaid Cymru yn yr etholiadau lleol a chyffredinol diwethaf (a phob un cyn hynny). Ond, taswni’n byw yn Lloegr mi faswni’n cefnogi Jeremy Corbyn. Mae ei werthoedd o’n ymdebygu fy rhai i yn fwy na mae unrhyw wleidydd wedi gwneud ers i mi gofio. Ei safbwynt ar Israel a Phalesteina, arfau niwclear, gwasanaethau cyhoeddus fel yr NHS, codi treth incwm i bobol cyfoethog. Dwi ddim yn llyncu’r busnes ‘anetholadwy’ ‘ma. Rhethreg sydd wedi cael ei ail-adrodd yn y cyfryngau hyd-syrffed ers iddo rhoi ei het fewn am yr arweinyddiaeth yn y lle cyntaf nôl yn Mehefin y llynedd. Dwi bellach yn clywed pobol ar lawr gwlad yn ‘regurgitatio’ beth mae’r cyfryngau wedi bod yn bwydo iddynhw’n gyson. Ei alw’n rhyw fath o Marxist asgell-chwith eithafol. Y rwtsh ma fod gwrth-semitiaeth yn rhemp yn y Blaid Lafur jysd achos fod na unigolion yn hyd yn oed mentro i feirniadu Israel. Nawn nhw drio unrhywbeth i’w danseilio. Nid yn unig y cyfryngau ond yr holl Blairites o fewn y Blaid Lafur hefyd. Fysa’n well ganddynhw ddinistrio’r blaid yn hytrach na cymryd mantais o’r don enfawr o gefnogaeth mae o’n ddod gyda fo. Mae’r peth tu hwnt i jôc.
Ta waeth, fel oni’n deud dwi wedi stopio sbïo ar y newyddion ers y refferendwm. Dwi’m yn gwbod os di hynny’n beth iach yn y tymor hir, ond mi wneith les i fy iechyd meddwl cael brêc bach ohono!
Alun Gaffey: Soundcloud | Twitter / Gigs Cymdeithas: Facebook | Twitter