Chwoant yn cyhoeddi amserlen llawn ar gyfer gŵyl Cymru-Llydaw yng Nghaerdydd

Nodyn bach sydyn i rannu manylion llawn am yr ŵyl newydd sbon gyffrous hon, gan gynnwys yr amserlen:

Chwoant
Gŵyl Cymru-Llydaw
10:00 – 19:00
23.04.2022
Canolfan yr Urdd
Caerdydd / Kerdiz
Mynediad am ddim
Croeso i bawb

10:30 – 11:30
Sesiwn Blasu Iaith Cymraeg a Llydaweg
Talwyn Baudu a Felix Parker-Price

11:30 -12:30
Ymgyrchu Iaith yn y Llydaweg a’r Gymraeg
Melan BC, Ai’ta
Mabli Siriol, Cymdeithas Yr Iaith

13:00 – 14:00
Comedi Annibynnol Creadigol
Lors Jereg
Mel C Owen

14:00 – 15:00
Darlledu Annibynol Creadigol
Enora Mollac, Radio Annibynnol Bro Gwened
Tudi Creouer, Podlediad ‘Klozet’
Juliette Cabaço Roger a Gwenvael Delanoe, Splann
Mari Elen, Podlediad Gwrachod Heddiw
Nick Yeo, Podlediad Sgwrsio

15:00 – 16:00
Rhoi Llwyfan i’n Celfyddydau: Gwyliau Cerddorol a Mentrau Iaith
Azenor Kallag a Melan BC ar ran GBB
Caryl Mcquilling ar ran Tafwyl

16:00 – 17:00
Y Byd Ffilm
Clet Beyer a Hedydd Tomos

17:45 – 18:30
Dawns Fest-noz i Berfformiad Sterenn Diridollou a Marine Lavigne

Cerddoriaeth cyfoes o Gymru trwy gydol y dydd rhwng sesiynnau gan DJ Carl Morris

Digwyddiad Chwoant ar Facebook

Digoust ha digor d’an holl

Dinas y digwyddiadau – dinas di enaid

Ychydig dros flwyddyn yn ôl er mwyn ennill ychydig o arian fe fues i yn gweithio i Gyngor Dinas Caerdydd – roedd o yn teimlo fel tawn i’n gwerthu fy enaid – ond dyna fo mae pawb isho byw! Rhwng y paneidiau di bendraw a’r dydd-fyfyrio fe glywais sôn am “unofficial tag-line” roedd y ddinas yn ceisio ei mabwysiadu. “Dinas y digwyddiadau”. Chware teg ‘ro’n i’n credu bod y teitl yma yn un fyddai’n ffitio i’r dim.

Wedi’r cyfan mae’r brifddinas wedi dangos i’r byd ar sawl achlysur ei fod yn lle delfrydol i gynnal digwyddiadau o bob math: Gem derfynol y Cynghrair y Pencampwyr, gemau cwpan Rygbi’r byd, Ras Fôr Volvo, gornestau bocsio, cyngherddau enfawr fel Beyonce heb son am Steddfod i’w chofio. Mae’r ddinas fel llechen gyfleus y mae modd darlunio arni a gosod pa bynnag ddigwyddiad neu firi sydd ei angen – mae’n llwyddo i dicio y bocsus cywir – ddim yn Llundain, cysylltiadau trafnidiaeth gweddol (peidiwch dechra fi ar hwn), dogn o hanes “By the way we have a castle but we’ve built over the rest; if you could just throw in a few Welsh phrases that would be wonderful. The locals love that.” A mae nhw’n gywir, da ni ddinasyddion yn dwli ar gael y digwyddiadau bondigrybwyll ‘ma, achos ei fod yn “rhoi Caerdydd ar y map” ac mae hynny i rai yn hanfodol i’w hunan werth.

Does gen i ddim llawer o wrthwynebiad i roi Caerdydd ar y map a cheisio meddiannu’r teitl “ail ddinas y Deyrnas Unedig” – mae’n braf gweld uchelgais am unwaith, ond, yn anffodus y mae’r uchelgais yma yn dod ar draul dieithrio diwylliant cynhenid. Yn ôl yr hyn dwi’n ei weld mae Caerdydd yn troi yn araf bach yn gragen i granc meudwyol gael cartref dros dro ynddi ac yn lle i ambell gwmni mawr sydd ond yn rhy barod i symud i rywle arall pan fo’r heip yn pylu. Mae’n ddinas sy’n cynnig y stop olaf i fandiau sy’n heneiddio, yn ddinas y meysydd parcio a fflatiau moethus i fyfyrwyr ac yn ddinas sydd a’i bryd ar dyfu heb gyfri’r wir gôst. Tybed a ydi Cyngor Caerdydd yn ceisio rhoi’r drol o flaen y ceffyl ac yn ceisio codi tyrrau ar sylfaeni simsan?

Mae’r cyhoeddiad cyffrous llynedd o droi’r ddinas yn grochan cerdd bellach yn ganiad ansoniarus. Ymddengys yn awr bod ceidwaid tân y crochan hwn wedi penderfynu ei adael i ddiffodd. Nid yn unig gwarchod yw gwaith Cyngor ond cynllunio a rhagweld. Mae Caerdydd fel pob dinas fyrlymus dan warchae y datblygwyr a’r buddsoddwyr. Mae gan y tirfeddiannwr ei hawliau ond mae gan y ddinas ei chymeriad a Chyngor ei chyfrifoldebau ac y mae’n atebol i’w dinasyddion. Dangoswyd bod ewyllys y bobl yn drech nag arglwyddi’r wlad pan achubwyd Stryd Womanby. A fedrir gwireddu’r gwirionedd ‘Trech gwlad nac Arglwydd’ eto. Heb os dylid gweiddi’r cwetiynnau:

A yw dileu llwyfan sy’n feithrinfa i fandiau yn ergyd i ddiwylliant y ddinas? A yw dileu cyrchfan sy’n hwb i’r gymuned Gymraeg ei hiaith yn llesol i enaid Caerdydd? A yw hygrededd y bobl a gyhoeddodd ac a fuddsoddodd arian i geisio meithrin ‘Dinas Cerdd’ yn cael ei chwalu? A’i dyma esiampl arall o’r cyngor yn hau hedyn a peidio ei ddyfrhau? Lles pwy fydd dymchwel Guildford Crescent yn y pen draw? A oes gwir angen fflatiau moethus i fyfyrwyr? A ddylai’r tirfeddiannwr sydd ai fryd ar ymgyfoethogi fwyfwy gael difetha bwrlwm cymdeithasol a cherddorol cymdeithas?

Ymddengys bod yr union bobl a ddangosodd bositifrwydd a dyhead clodwiw dro yn ôl yn awr yn ildio i’r hyn a elwir yn ddatblygiad. Eto ar yr un gwynt mae yna son am nodi’r lle fel ardal Gadwraeth. Yn aml y mae gweld gwerth yn ein hanes diweddar yn anos na gweld pwysigrwydd a gwerth adfeilion yr hen gastell gwag. Onid yw gweld ardal sy’n ein cysylltu â’r hen Gaerdydd ond sydd eto’n cael ei defnyddio’n ddyddiol ac felly’n creu hanes y presennol yn gynhyrfus a chyffrous? Ni fydd creu, na cherdd, cymuned na chymdeithas wrth godi rhagor o dyrrau fflatiau’r preswylwyr dros dro.

Heb os bydd dymchwel y stryd hynafol yn ergyd i’r diwylliant oedd yn ffrwtian. Mae’r tirfeddiannwr unwaith eto yn dymchwel yr aelwyd a’r Gwdihw yn ymddangos fel Ty Unnos! Wrth gwrs, nid awgrymu ydw i mai dyletswydd Cyngor a swyddogion, nac unrhyw gorfforaeth yw cynnal lleoliad oedd wedi ennill ei blwyf ac yn cyfrannu i gymeriad sŵn Caerdydd. Perygl hynny yw bod rheoli yn digwydd. Bod y cyfan yn cael ei ffurfioli a’i saniteiddio. Os yw’r clybiau lle gellir clywed cerddoriaeth fyw yn cau ar y raddfa bresennol, pa hawl fydd gan Caerdydd i’w galw ei hun yn Ddinas Cerdd? Pa mor haeddiannol yw’r teitl os yw un o’r lleoliadau gigio hynaf yn cael ei droi yn far chwaraeon di-enaid? Mae’r sefyllfa’n gymaint mwy na chau clybiau: symptom yw hyn o’r trywydd o homogeneiddio y mae sawl cyngor trefol yn ei dilyn. Ond fe all y symptom yma uno gwrthwynebiad ar draws sbectrwm o ddaliadau gyda’r gobaith o ddeffro mwy i weld y darlun cyflawn. Ar hyn o bryd mae’r ecosystem gerddorol – i ddefnyddio terminoleg y cwmni sydd wedi ei dalu i’w gwarchod – yn ymdebygu i baradwys ar gyfer parasites. Dinas glôn arall ac y mae’r buddsoddiad ariannol sydd wedi ei wario i warchod amrywiaeth hanfodol yr ecosystem yn ymddangos fel gwastraff llwyr.

Rhaid i’r cynor feithrin gweledigaeth a honno wedi ei gwreiddio mewn penderfyniad. Hunan-dwyll ar ran y cyngor yw’r awydd am benawdau bras heb weledigaeth bellgyrhaeddol. Gydag unrhyw ddatblygiad mae angen ystyried yr oblygiadau ar yr iaith, ac yn yr un modd dylai pob cais cynllunio rhoi ystyriaeth fanwl i’r effaith a gaiff ar ddiwylliant yn enwedig os ydi hwnnw yn ddiwylliant sydd wedi ei feithrin yn naturiol ac yn ffynnu. Codwn lais, a byddwn ochelgar o’r mewnforwyr miri, a boed i ni warchod y lleoliadau unigryw sy’n rhoi bwrlwm ac yn cynnal gwir gymeriad ein crochan cerdd.

Mae ymgyrch i achub Gwdihw a Guildford Crescent, a gorymdaith a gig codi arian ar 19 Ionawr 2019.

Cynlluniau gwenwynig canol Caerdydd: mae dinas well yn bosibl

Pan welais yr erthygl yma, bu raid i mi ofyn pam bod y cynlluniau’n cynnwys maes parcio preifat efo 249 o lefydd, yn bennaf ar gyfer pencadlys newydd BBC Cymru sy’n cael ei adeiladu drws nesaf?

Mae’r ardal yma’n fan llygredd aer gwenwynig. Yn sicr, nid oes raid i’r rhan fwyaf o bobl yrru pan fo’r adeilad hwn wedi’i amgylchynu gan derfynellau llogi beiciau Nextbike UK ac mae’n dafliad carreg llythrennol o brif orsaf fysiau’r ddinas a gorsaf reilffordd Ganolog Caerdydd.

Os oes gwir angen am gerbydau modur preifat, beth am ddefnyddio’r lle yma ar gyfer clwb ceir trydanol sy’n defnyddio ynni o ynni adnewyddadwy, ac sy’n eiddo i’r gymuned?

Bydd Cymru’n ei chael hi’n anodd cwrdd â’r uchelgais a nodir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol os yw llefydd fel Caerdydd yn parhau i gloi eu hunain i mewn i isadeiledd llygredig a fydd yn gwneud hi’n anos i ddelio efo sialens newid hinsawdd.

Os ydych chi am gymryd rhan mewn adeiladu dinas wirioneddol gynaliadwy sy’n seiliedig ar degwch, ymunwch â Chyfeillion y Ddaear Caerdydd a Chynulliad Pobl Caerdydd. Hefyd, mae yna nifer o gyfleuoedd i wella llygredd aer yn lleol ar y foment.

Ymunwch â fi i wrthwynebu cynlluniau ar gyfer prosiect newydd yng Nghaerdydd drwy ofyn iddo fod yn ddatblygiad heb lefydd parcio cyn 13 Rhagfyr 2018. Hefyd, dilynwch cyfrif trigolion yr ardal ar Twitter ar gyfer y diweddara.

A galwch am #DimM4Newydd cyn 4 Rhagfyr 2018.

Ffred Ffransis: “obsesiwn Brecsit yn hybu meddylfryd Prydeinig ymhlith ein pobl”

Dwi ddim yn meddwl fod fawr neb yng Nghymru wedi sylwi ar wir arwyddocad Brexit a’i effaith andwyol ar Gymru.

Mae llawer yn gwrthwynebu nad yw Plaid Cymru’n gwrthwynebu Brexit ddigon yn y gêm gyfansoddiadol bresennol. Does gen i ddim llawer o gydymdeimlad â’r dadleuon hyn.

1. Anodd codi brwdfrydedd dros Undeb Ewropeaidd y mae ei holl raison d’etre dros hwyluso corfforaethau i symud cyflaf a phobloed ddros ffiniau i ble bynnag y bydd yr elw mwyaf gan chwalu cymunedau yn y broses ac atal cymorth cyhoeddus i ddiwydiannau sy’n cynnal cymunedau.

2. Dwi ddim yn hoff o’r “chwarae gwleidyddiaeth” gan roi’r argraff fod tebygolrwydd y byddai pleidleisiau pleidwyr yn debyg o atal y broses. Os diogwydd bod mai dyna’r rhifyddeg seneddol yn y pen draw, wrth gwrs defnyddied y grym hwnnw (am y rheswm rodda’i isod) ond peidied â rhoi’r argraff mai dyna’r senario tebygol.

3. Isiw i’r Brits yw hwn, ac mae’r grym gyda nhw i dynnu lawr y gwledydd Celtaidd efo nhw. Ond y broblem Gymreig yw fod Lloegr yn rheoli tynged Cymru a’r Alban (tu fewn neu du allan i’r UE). Mater i’r Brits yw eu perthynas nhw â’r UE, isiw gwleidyddol yr ydyn ni’n cymryd rhan ynddo fel “honorary Brits”. Mae’r obsesiwn Brecsit (ar y ddwy ochr) yn hybu meddylfryd Prydeinig ymhlith ein pobl – trafod Ewrop, mewnfudo, popeth o safbwynt Prydain, nid Cymru.

4. Dwin meddwl fod y Cymry sy’n treulio eu holl egni ers sbel ar y mater prydeinig hwn yn ddi-ofal iawn am eu hagwedd at refferendwm arall. Dwin gwrthwynebu fod Cymry wedi pleileisio gyda’r “pyblic-sgŵl-twits” a thygs adain dde i ymadael â’r UE, dwi hefyd yn gwrthwynebu eu bod yn pleidleisio dro ar ol tro dros bleidiau sydd am i Lundain reoli Cymru. Ond dyna’r realiti. Y prif obaith dros ryddid i Gymru yw sicrhau fod cymunedau tlawd dosbarth gweithiol nad sydd â budd yn y drefn bresennol yn gweld y byddai Cymru Rydd yn gweld mwy o werth ynddyn nhw. Roedd eu pleidlais yn erbyn UE ynbleidlais yn erbyn yr holl ddosbarth gwleidyddol sydd wedi eu gadael i lawr. Os am ennill eu hymddiried, go brin ei bod yn syniad da i genedlaetholwyr ddynwared y dosbarth gwleidyddol status quo a dweud wrthynt eu bod nhw yn eu typdra wedi pleidleisio’r ffordd rong. Canlyniad hynny fyddai eu gyrru’n fwy byth i ddwylo Brits asgell dde fel eu hunig ddull o brotest.

5. Bydd Cymru’n colli llawer o gyllid a chyfleon o ganlyniad i BRECSIT gan fod polisiau rhanbarthol cadarn gan yr UE (i geisio unioni’r niwed yr oedd ei phrif weithgarwch o ganoli grym yn ei achosi!). Dwin gweld hwn yn gyfle i’r mudiad cenedlaethol hyrwyddo protest Cymreig mawr wedyn yn erbyn llywodraeth Llundain – brwydr Gymreig nid brwydr Brits – am fradychu Cymru eto a oheidio â thalu’r arian yn ol yr oedd yr UE yn ei wneud. Gwthio’r frwydr yna hyd at weithredu uniongyrchol.

OND – y mae problem o edrych mlaen, problem nad sy’n derbyn sylw. Pan ddaw Brecsit, bydd rhwystr ychwanegol difrifol i’r frwydr dros annibyniaeth i Gymru. Daw mwy o rym i’r hen ddadl (oedd yn ffug ar y pryd fel mae benelux yn dangos) y byddai pob math o rwystrau ar y ffin (cannoedd o ffyrdd bach) sy’n cysylltu Cymru a Lloegr. Er mwyn osgoi hyn, byddai’n rhaid wrth flynyddoedd o brecsit-steil drafodaethau a Lloegr yn llawer mwy o rym na Chymru. Byddai ein pobl mor ffed-yp â’r holl drafodaethau presennol fel na fydden nhw isie wynebu sefyllfa fel yna eto. Gall Brecsit ychwanegu rhwystr enfawr i’r frwydr dros annibyniaeth i Gymru. Am y rheswm yna, dwin mawr obeithio na ddaw brecsit ac y bydd pleidleisio yn ei erbyn. Ond rhaid stopio dweud clwydde wrth ein pobl am ein gallu i’w atal, a rhaid wrth ymgyrch wedyn yn erbyn Llundain sy mor fawr fel y gall oresgyn y broblem ychwanegol y bydd brecsit yn ei achosi.

Ailgyhoeddwyd y darn yma trwy ganiatâd Ffred Ffransis, a gyhoeddodd ar ei broffil Facebook yn wreiddiol.

Felindre a’r cwestiwn cenedlaethol

Ysgol Gynradd Gymraeg Felindre

Ar gyrion rhanbarth Sir Abertawe mae pentref Felindre. Fe’i henwyd ar ôl melin ddŵr sydd yn sefyll o hyd ar sgwâr canolog y pentref. Yno hefyd mae’r pethau y disgwylir eu gweld mewn pentref gwledig yng Nghymru – tafarn, capel a’i aelodaeth yn gwywo, ac ysgol. Ysgol Gynradd Gymraeg Felindre. Ysgol gymunedol, fach yw hi. Roedd rhyw 30 o blant yn mynychu pan oeddwn i’n blentyn, ac mae’r niferoedd wedi amrywio dros y blynyddoedd, gan godi a gostwng.

Rwy’n meddwl bod mynychu’r ysgol honno wedi cael effaith fawr ar sut rwy’n gweld Cymru. Roedd yn feicrocosm o’r amlddiwylliannedd cynnil sydd yn bodoli oddi fewn i boblogaeth ein gwlad. Dydw i ddim yn sôn am hil na chrefydd – roedden ni i gyd yn blant bach gwyn â thraddodiad Cristnogol yn ein teuluoedd – ond yn hytrach sôn am ein cefndiroedd ydw i. Roedd plant ffermwyr, plant breintiedig doctoriaid Saesneg, plant o gefndiroedd difreintiedig, a phlant dosbarth canol Cymraeg fel minnau i gyd yn cydfodoli o fewn y paradocs o ysgol yma oedd yn wledig a Chymraeg a chymunedol, er mai dim ond 6 milltir o ganolfan ddinesig a gweddol Seisnig Abertawe ydoedd.

Yr hyn sy’n fy mhoeni i, a’r rheswm pam y mae’n bwysig sôn am Felindre ar hyn o bryd, yw nad oes cartref i’r paradocs hwn o fewn naratifau presennol y Mudiad Cenedlaethol. Nid yw’n gorwedd yn gysurus o fewn unrhyw esboniad o ‘Arfor’ rydw i wedi dod ar ei draws, nac ychwaith yn medru cael ei gynnwys yn rhan o’r dadeni diweddar o genedlaetholdeb ymhlith cymoedd ôl-ddiwydiannol Cymru. Rwy’n tybio mai’r rheswm am hyn yw parhad, gan y ddwy garfan, o duedd i weld ei gilydd fel rhywbeth ‘arall’. Mae’r naill a’r llall yn arddel ei gilydd fel ‘dosbarth gweithiol di-Gymraeg y de’ a ‘North Wales Welsh Speakers’. Ond nid ydynt yn cydnabod hunaniaeth dosbarth ac iaith pobl nad ydynt yn cwympo i’r categorïau hyn, fel rhai o fy hen ffrindiau ysgol – dosbarth gweithiol naturiol Gymraeg De Cymru.

Mae Felindre’n cael ei cholli ymysg y diffiniadau deuol hyn o ddiwylliannau Cymru. Nid dim ond Felindre ychwaith, ond cymunedau eraill Cymraeg tebyg, fel Brynaman, Alltwen, Y Tymbl, Y Bynie, Pontsenni, Yr Hendy i enwi ond rhai. Mae’r rhain yn gymunedau sy’n bodoli rhwng hegemoni clir ‘Arfor’ a ‘The Valleys’. Nid yw profiadau’r cymunedau hyn yn medru cael eu categoreiddio’n dwt ac yn deidi. A chyhyd â bod pobl yn parhau â’r ffurfiau gor-syml hyn o ddisgrifio Cymru, bydd cymunedau tebyg yn cael eu gadael ar ôl.

Mae Ysgol Gynradd Gymraeg Felindre nawr o dan fygythiad o gael ei chau. Byddai hyn yn fwy na diwedd ar ysgol, mi fyddai’n ddiwedd ar gymuned Gymraeg, gynhenid na ddylid, yn ôl y ffordd y mae rhai pobl yn meddwl am Gymru, fodoli. A chan mai dyma’r disgwrs sy’n amgylchynu cenedlaetholdeb Gymraeg ar hyn o bryd, nid yw’n bodoli, i bob pwrpas. O fy rhan i, rwyf am sicrhau nad yw sylfaen fy addysg yn Ysgol Felindre yn cael ei anwybyddu na’i anghofio.

Gadewch sylw isod os oes gennych ddiddordeb mewn ymuno â’r ymgyrch.