Dwi wedi bod yn ddilynwr o raglenni dogfen Adam Curtis ers i mi ddod ar draws The Mayfair Set rhai blynyddoedd yn ôl. Fe ddangosodd bod gwleidyddiaeth Thatcher wedi selio gyda’r genhedlaeth y chwedegau. Hoffai sut mae’n gosod pethau ar y cychwyn ‘This is a story…’ a defnydd helaeth o luniau, ffilm a cherddoriaeth i roi awyrgylch a naws unigol iawn.
Fe gafodd llwyddiant arall gyda The Century of Self ond mae ei ymgeision yn ddiweddar wedi gadael fi ar goll. Roedd y rhaglen All Watched over by Machines of Loving Grace wedi gwneud i mi grafu fy mhen…
Ond mae Curtis yn ôl nawr gyda ffilm newydd sydd wedi cael ei rhyddhau ar BBC iPlayer. Yn ei ffilm Bitter Lake, esbonnir fod gwleidyddion ac elitwyr wedi troi pynciau pwysig a wynebir yn y byd mewn storiâu syml rhwng da a drwg. Ond ar y diwedd, doeddwn ddim yn gallu helpu mai’r person sydd yn ceisio symleiddio pynciau yw Adam Curtis ei hun.
Yn y ffilm, mae’n esbonio mai Saudi Arabia sydd yn gyfrifol am beth ddigwyddodd allan yn Affganistan, gan eu bod wedi noddi dilynwyr Wahabism i droi’r wlad mewn i gymdeithas sydd â sail moslem ceidwadol. Cyn hynny, fe aeth yr Undeb Sofietaidd i mewn i geisio creu cymdeithas gomiwnyddol yn y wlad. Ar ôl ymosodiadau terfysgol yn 2001, fe aeth y Gorllewin i wyrdroi’r wlad i ddemocratiaeth fodern. Esboniai Curtis yn y diwedd fod y tair gwlad wedi cael ei hun yn y gors wrth ddelio gydag ymladd rhwng twmpathau a llwgrwobrwyaeth remp. Ond nid yw Curtis yn siarad am Bacistan wrth sgwrsio am yr annibendod Affganaidd. Nid yw’n sôn am y cyswllt dyfn a hirdymor rhwng Pacistan a’r wlad oherwydd y bobl Pashtun.
Wrth gwrs nid rydych yn sylweddoli’r tyllau mawr yn ei ddadl neu ddiffyg cyd-destun, gan fod ei ddefnydd o gerddoriaeth, lluniau yn swyno chi. Mae ei defnydd o hen raglenni a lluniau yn hynod o effeithiol, tydwym yn gwadu hynny. Ond yn Bitter Lake, sylweddolais ei fod yn gorddibynnu ar y steil. Er enghraifft, fe rodd ddadl ein bod ni o dan reolaeth y bancwyr a gwleidyddion ac yn sydyn fe ddaeth lluniau dynes dew yn dawnsio mewn clwb nos. Ar foment arall fe ddangosai milwr yn chwarae gydag aderyn mewn cae yng nghanol Affganistan. Sgennaim syniad pam.
Dwi yn hoff iawn o edrych ar raglenni Adam Curtis. Fe grëir gwaith unigryw ond dwi yn ffeindio fy hun yn meddwl bod ei ddadl weithiau yn rwtsh llwyr. Mwynhewch y stori, ond peidiwch chymered o ddifrif.