Ymddangosodd y grŵp Cymunedau’n Gweithredu yn erbyn Ehangu Carchar (CAPE) fel clymblaid lawr gwlad yn fuan wedi i ail garchar fwyaf Ewrop – Carchar Wrecsam – ennill caniatâd cynllunio yn Nhachwedd 2014. Cwffiodd pobl leol am dros hanner degawd drwy ddulliau cyfansoddiadol a lobio dim ond i gael eu hanwybyddu. Bydd yn caethiwo mwy na 2100 o bobol a bydd dau weithdy mawr du fewn i’r muriau a fydd yn gwneud caethweision o fwy a 800 o garcharorion mewn llafur rhad i fusnesau.
Er nid yw’n agos at eithafion y system garchar Americanaidd, mae’r cydberthynas diwydiant-carchar yng ngwledydd Prydain yn fygythiad cynyddol ac yn niweidio cannoedd o filoedd o bobl. Fel carchardai ym mhobman, mae’n targedu’r tlawd, y dosbarth gweithiol, pobl o liw, mewnfudwyr, pobl queer, unigolion gydag anableddau dysgu neu gorfforol yn ogystal â phobl a phroblemau iechyd meddwl.
Yr oedd y carchar preifat cyntaf yn Ewrop wedi ei adeiladu yng ngwledydd Prydain a nawr gennym ganran uwch o garcharorion mewn carchardai-am-elw, yn ogystal â chyfradd uwch o garcharu yn gyffredinol nag unrhyw le arall yng ngorllewin Ewrop. Rhwng 1993 a 2014 cynyddodd y boblogaeth carchar yng Nghymru a Lloegr 91%. Yn mis Tachwedd 2015, fe wnaeth Llywodraeth Llundain gyhoeddi cynlluniau i adeiladu naw mega-garchardai ar draws gwledydd Prydain, gan werthu carchardai mewn canol dinasoedd i “ddatblygiadau”.
Mae nifer o grwpiau a phobloedd wahanol yn gwrthwynebu’r carchar yn Wrecsam. Ym mis Awst 2015 oedd gwersyll Ail-feddiannu’r Meysydd ar safle gwersyll gwrth-ffracio Wrecsam. Daeth dros 150 fynychu gan gymryd rhan mewn gweithdai, trafodaethau a gweithredoedd ymarferol dros sofraniaeth bywyd ac yn erbyn y carchar. Adeiladwyd isadeiledd perma-amaethedd ar gyfer y gwersyll yn erbyn ffracio ac ar ddydd Mawrth y 1af o Fedi 2015 bu gweithred yn erbyn carchar Wrecsam.
Fe wnaeth tua 20 o bobl ffurfio blocâd ar draws tair giât mynediad i safle adeiladu’r mega-garchar. Yr oedd y weithred syml yma yn syml iawn i’w gydlynu, a gyda heddlu a staff oedd wedi eu drysu gan y weithred yr oedd yn effeithiol iawn heb fod yn weithred a oedd gormod o ymdrech.
Oedd rhesi o loriau wedi eu hatal rhag gadael a chael mynediad i’r safle, gan gynnwys lori anferth o sment oedd rhaid i’w gael ei yrru nôl cyn iddo sbwylio. Fe wnaeth Simon Caren, Cyfarwyddwr y prosiect dros Lend Lease, erfyn ar y protestwyr i adael y sment i mewn gan ddweud, “We’ve been reasonable letting you protest, please just allow this one to get through”. Ni symudodd unrhyw un ac fe wnaeth y lorïau a’r deunyddiau methu a chael mynediad i’r safle.
Fe gafodd y frwydr yn erbyn y cydberthynas diwydiant-carchar hwb gydag wythnos o weithredu ac yn dechrau mis Tachwedd 2015. Ar draws Gwledydd Prydain fe wnaeth grwpiau dargedu cwmnïau a oedd yn ymwneud gyda’r Prosiect Carchar Gogledd Cymru, yn rhedeg i mewn i swyddfeydd ac yn amharu ar y diwrnod gwaith neu ym mhicedu tu allan i swyddfeydd o’r fath. Cynhaliwyd stondinau tu allan carchardai i helpu adeiladu perthnasau gyda theuluoedd a chyfeillion carcharorion, yn enwedig y sawl sydd yn cefnogi carcharorion ar ddedfryd amhenodedig o ran eu dyddiad rhyddhau.
Cafodd safle adeiladu Carchar Gogledd Cymru ei gau lawr unwaith eto, y tro yma gan dau berson oedd wedi clymu eu hunain i’r giatiau gyda chlo siâp D beic. Cafodd ardaloedd yn ne Llundain ei gorchuddio mewn posteri am Garchar Gogledd Cymru gan fod y cwmni sydd yn adeiladu’r carchar – Lend Lease hedyd yn rhan o brosiectau datblygu bonedigeiddio yn Haygate. Yr oedd y posteri yn uno’r ddwy frwydr yn erbyn y system garchar a boneddigeiddio.
Drafododd yr wythnos gyda phrotest anferth yn Yarl’s Wood Immigration Detention Centre. Yn ogystal â hyn oedd gweithredoedd wedi digwydd mor bell â Sydney, Australia, ble mae Lend Lease ar hyn o bryd yn rhan o brosiect adeiladu casino anferth. Cafodd degau o sloganau eu chwistrellu ar y waliau ar draws Sydney a banneri Lend Lease eu rhwygo lawer o’r safleoedd adeiladu, eu hail baentio a’i gollwng i’w harddangos ar bontydd.
Mae’r mudiad yn erbyn y cydberthynas diwydiant carchar yn tyfu ar yr ynys garchar yma, gyda gwyliadwriaeth, cyrchoedd ar mewnfudwyr, carchardai mudwyr, tagio a ffurfiau eraill o reoli cymdeithasol yn cynyddu, rydym yn gwynebu yr heriau mwyaf erioed.
Mae awch y wladwriaeth i ddilyn argymhellion ei hoff think tanks asgell dde i adeiladu sawl mega-garchar newydd i gaethiwo pobl wedi ei gyhoeddi. Bydd angen i anarchwyr ag eraill sydd yn gweithredu’n uniongyrchol dros gymunedau ac yn erbyn cyfalafiaeth a’r wladwriaeth ymladd fyth caletach yn y rhyfel dosbarth yma ar y byd.
Mae teuluoedd sydd yn cefnogi eu hanwyliaid yn y carchar, sydd wedi syrffedu ar ymweliadau carchar, syrffedu ar dloti a syrffedu ar y casineb dosbarth yn y cyfryngau a yng nghymdeithas yn ehangach yn dod yn gynoddol weithredol a radicalaidd.
Gall diddymu carchar ei weld fel amcan amhosib – ond mae’ persbectif yma; na allen ni normaleiddio, rhesymegoli na chyfiawnhau y defnydd o garchar fel dull honedig o ddatrys problemau economaidd a chymdeithasol – yn strategaeth parhaol yn ogystal a uchelgais hir dymor. Ni fyddwn byth yn mynd nôl ar y gosodiad sydd ein llywio fod carchardai yn gynhenid niweidiol, treisgar a gorthrymus. Nid ydynt yn cadw cymunedau’n saff a ni allen ni ganiatau nhw i barhau i fodoli.
Mae rhagor o weithredoedd yn cael eu cynllwynio gan gynnwys gwersyll i fenywod a pobl trans yn y gwanwyn. Mae grwpiau lleol yn ffurfrio mewn dinasoedd gwahannol ac mae ymgyrchoedd carchar o’r diwedd yn dod mwy gweladwy a wedi eu cysylltu i frwydrau yn erbyn dominyddiaeth ym mhob man. O’r diwedd rydym dechrau gweld nad yw unrhyw un yn rhydd tra bod rhai ohonom mewn cawelli, mae’n amser eu chwalu nhw i gyd.
Am ragor o wybodaeth am y brwydrau hyn ewch i:
- Cymunedau’n Gweithredu yn erbyn Ehangu Carchar
- Cydweithfa Cawelli Gweigion (cydweithfa o gyn-carcharorion a phobl a niweidiwyd gan y cydberthynas diwydiannol o carchar sydd yn trefnu dros ddiddymu carchardai)
- Smash IPP (grwp anarchaidd sydd yn cwffio deddfau amhenodedig yng
Ngwledydd Prydain)
Cyhoeddwyd yn wreddiol yng nghylchgrawn Tafod