Yn ôl gwefan 38 Degrees, “There’s never been a greater need for people power” ac i’r rhai sy’n cytuno mae hi’n bryd cynnal sgwrs yng Nghymru am y dulliau gorau o ymgyrchu dros gymunedau, heddwch, cyfiawnder, tegwch, hawliau dynol a chynaliadwyedd yn ein hoes ni.
Anelaf y blogiad hwn at unrhyw un sy’n cytuno gyda’r egwyddorion hyn. Mae rhai o fy mhwyntiau a chwestiynau yn seiliedig ar sgwrs ddifyr y ces i gydag ymgyrchydd profiadol yn ddiweddar.
Yn ystod y misoedd diwethaf dw i wedi gweld dolenni i ddeisebau am faterion Cymreig, a materion rhyngwladol eraill o bwys, ar sawl gwefan wahanol o Avaaz i Change.org i SumOfUs i 38Degrees, i enwi dim ond pedwar o’r rhai mwyaf amlwg.
Nid oes prinder o ddulliau o geisio dylanwadu ar wleidyddion, aelodau cynulliad, cynghorwyr a phobl eraill sy’n wneud penderfyniadau pwysig. Plafformau ymgyrchu yw un gategori weddol newydd; mae pob un o’r pedwar enghraifft uchod yn llai na 10 mlwydd oed.
O ystyried hynny mae hi wastad yn fy synnu pa mor gyflym mae fy ffrindiau yn fodlon creu deiseb ar fater sy’n bwysig iddyn nhw ac fel canlyniad, yn rhoi eu ffydd mewn darparwyr rhyw wasanaeth; pobl cwbl estron.
Mae cwestiwn o ran pa mor ddiogel yw ein data fel llofnodwyr deisebau ar-lein fel hyn. Os ydych chi wedi llofnodi deiseb mae eich manylion personol chi yn nwylo perchnogion y platfform, gan gynnwys eich enw, cyfeiriad e-bost, sylwadau a daliadau gwleidyddol. Os ydych chi wedi llofnodi sawl deiseb maen nhw wedi creu darlun eithaf manwl o’ch daliadau. Mae’n ddigon posib bod staff y gwefannau wedi copio’ch data sawl gwaith i ddyfeisiau gwahanol erbyn hyn.
Dydy preifatrwydd ddim o reidrwydd yn golygu cyfrinachedd. Elfen bwysig o breifatrwydd yw’r rhyddid i ddewis a chadw rheolaeth dros bethau sy’n digwydd i’ch enw a data personol. Yn y cyd-destun ymgyrchu dros achos mae cyfranogwyr yn dewis mathau gwahanol o gyhoeddusrwydd wrth gwrs, er mwyn rhannu eu daliadau gydag eraill er budd yr ymgyrch. Mae hi’n hanfodol bod y dewis yn hollol bersonol, sydd ddim o reidrwydd yn wir am y platfformau yma.
Mae hi’n amhosib dyfalu union gynlluniau’r platfformau yma ar gyfer yr hir dymor. Dylen ni ofyn mwy o gwestiynau ynglŷn â’r platfform dan ystyriaeth cyn dechrau deiseb arall. Yn ogystal â’i fodolaeth ei hun beth yw dibenion y blatfform dan sylw?
Mae’r platfformau ymgyrchu yn ymddwyn fel unrhyw ddarparwr ar y we, megis Google neu Facebook, sy’n casglu llwythi o ddata ar bobl a’u diddordebau. Mae llofnodi unrhyw ‘BuzzFeed ymgyrchu’ fel hyn yn debyg i weithredoedd fel ‘hoffi’ ar Facebook, ffyrdd o rannu data ar eich diddordebau.
Mae gwerth ariannol sylweddol mewn daliadau gwleidyddol canoedd ar filoedd o bobl. Beth sy’n rhwystro gwefan rhag rhannu eich data gyda grwpiau a sefydliadau eraill? Neu awdurdodau?
O ran mudiad traddodiadol mae pwrpas ac atebolrwydd yn fwy tebygol o fod yn glir. Byddai mudiad o’r fath yn casglu data, ar y cyfan, er mwyn canolbwyntio ar ei achosion – y rheswm mae pobl yn ymwneud ag ymgyrchu yn y lle cyntaf.
Yn ôl fy ffrind, yr ymgyrchydd di-enw, mae cynrychiolwyr 38 Degrees yn dweud yn aml eu bod nhw’n siarad ar ran ‘aelodau’ sef y rhai sydd wedi llofnodi pethau ar eu gwefan. Mae achosion o gynrychiolwyr 38 Degrees yn siarad â gweinidogion llywodraeth fel gwestai ar bwyllgorau dethol yn San Steffan.
Gallai hyn achosi problemau i unrhyw fudiad traddodiadol sydd eisiau lle yn yr un cyfarfod neu drafodaeth synhwyrol gyda’r un gweinidog. Dw i’n sôn am y mudiadau traddodiadol sy’n cynnwys y gîcs profiadol sydd wedi gwneud y gwaith cartref pwysig o ddarllen am eu pynciau a datblygu polisi, y rhai sydd wedi ymateb i ymgynghoriadau di-ri, y rhai sydd wedi gwneud ceisiadau rhyddid gwybodaeth – dros flynyddoedd o ymgyrchu.
Mae eithriadau fel y mudiad GetUp! yn Awstralia sy’n seiliedig ar blatfform ymgyrchu ond sydd wedi penodi arbenigwyr i ganolbwyntio ar bolisi. Ond yn ôl fy nealltwriaeth o’r rhan fwyaf o blatfformau dan sylw yma, does dim arbenigwyr polisi mewnol ac mae’r ddealltwriaeth yn eu swyddfeydd am achosion yn gymharol wan. Er enghraifft mae 38 Degrees wedi prynu cyngor allanol o bryd i’w gilydd ond mae rhai wedi cwestiynu pa mor astud mae’r grŵp yn gwrando.
“Mewn ychydig funudau rwyt ti’n gallu dechrau ymgyrch”, yn ôl 38Degrees. “Dechrau ddeiseb yn nawr”, yn ôl Avaaz.
“Newida unrhyw beth, unrhyw le, mawr neu fach”, yn ôl Change.org.
Dyna elfen arall sy’n nodweddiadol o’r platfformau yma. Maen nhw’n casglu cannoedd o syniadau – unrhyw beth, unrhyw le – ond o ran y syniadau sy’n codi i’r brig faint sydd wir yn herio’r diddordebau sylfaenol sy’n achosi anhegwch yn ein cymdeithas?
Dwy enghraifft o lwyddiannau mawr enwog ar 38Degrees oedd yr ymgyrch achub coedwigoedd yn Lloegr a’r ymgyrch i wahardd defnydd o blaladdwyr ar wenyn. Dw i ddim yn cwestiynu pwysigrwydd yr achosion; mae gwarchod natur, heb os, yn bwysig.
Beth sy’n ddiddorol i mi ydy’r ffaith bod y ddwy ymgyrch yna yn apelio at lwythi o bobl gwahanol o’r sbectrwm wleidyddol, a phobl heb unrhyw farnau gwleidyddol cryf o gwbl. Does dim byd arbennig o ddadleuol na chwyldroadol am geisio gwarchod coedwigoedd a gwenyn. Dim ond ychydig o ymgyrchoedd sy’n ffitio’r categori yna, mae hi’n bell iawn o fod yn fformiwla sy’n sicrhau newidiadau positif i bawb.
Gyda llaw er bod 38 Degrees yn hapus i dderbyn clod roedd sawl cyfranogwr arall yn yr ymgyrchoedd. Mae hi’n anodd dweud beth oedd yr union sbardun i newid polisi llywodraethol. Pa mor ddylanwadol oedd e-byst torfol 38 Degrees o’i gymharu gyda gweithredoedd eraill gan fudiadau?
Cymerwch ein bod ni’n awgrymu syniad am ymgyrch heddiw, chi a fi…
Mae’n anhebyg y bydd ein syniad yn cyrraedd y brig ar unrhyw blatfform ymgyrchu mor gyffredinol ei ffocws. Ond dwedwch ein bod ni’n llwyddo i ennill rhyw fath o statws i’n syniad, creu deiseb ac wedyn cael anfon llwythi o gopïau o’r un neges at wleidydd(ion) drwy’r blatfform. Wel, beth sy’n bosib wedyn? Unwaith mae’r e-byst wedi mynd i ffolder sbam yn Whitehall, San Steffan, Parc Cathays ayyb sut ydyn ni’n darbwyllo ein llofnodwyr i gymryd rhan yn y gweithredoedd eraill sydd eu angen, megis llythyru, cyfarfodydd, trafodaethau, raliau, gorymdeithio, gigs, a dulliau di-drais eraill sy’n tynnu sylw at ddifrifoldeb ein hachos?
Yn anffodus, y wefan yw’r cyfrwng ar y rhan fwyaf o blatfformau ymgyrchu; nid oes mynediad uniongyrchol i fanylion cyswllt ein cefnogwyr. Byddai deiseb ffurflen annibynnol ar Google Forms yn fwy effeithiol yn hynny o beth neu, well byth, meddalwedd rydd ar weinydd sydd o dan reolaeth ein mudiad yn unig. Nid cynnig peidio defnyddio cyfryngau digidol yw fy nadl ond dewis trefn dechnolegol sy’n sicrhau rhyddid, rheolaeth ac i wasanaethu’n hachos yn effeithiol.
Mae hi’n edrych fel ein bod ni wedi is-gontractio rhai o’r pethau mwyaf pwysig am dyfu mudiad heb sôn am y rhyddid i ddatblygu perthnasau gwerthfawr gyda mudiadau eraill.
Mae sgwrs ehangach am wendidau clicktivism a slacktivism yn gyffredinol; byddai rhain yn destun trafod rhywbryd arall.
Am y tro rydyn ni’n gallu bod yn weddol sicr o un peth. Mae achosi newid yn anodd. Dyna pam mae cwmnïau mawrion yn fodlon gwario miloedd o bunnoedd bob mis ar gwmnïau lobio ac ymgynghorwyr materion cyhoeddus ym Mae Caerdydd a San Steffan.
Ac mae achosi newid ar lai o gyllideb yn anoddach fyth fel y gall pobl sydd wedi gwneud y gwaith caled o dyfu mudiadau gwirfoddol go iawn dystio.
Ydy llofnodi deiseb 38 Degrees neu bethau tebyg yn achosi unrhyw niwed, fel y cyfryw? Yn sicr mae sawl ffordd o wastraffu amser gwerthfawr ar blatfformau ymgyrchu fel hyn, ac o godi disgwyliadau annheg a gobeithion di-sail ymhlith yr holl bobl sy’n pryderu am achos teilwng.
Fyddwn i ddim yn mynd mor bell â ddweud nad oes lle o gwbl i’r math yma o wefan. Ond cyn dechrau deiseb mae eisiau i unrhyw arweinydd ymgyrch arfaethedig ystyried y cyfrifoldebau, a’r defnydd mwyaf effeithiol o’r holl amser, gobaith, egni a photensial sydd gan bobl.
Llun o Kizzy Crawford a Rali Miliwn 2016 gan Glenn Page (gyda chaniatâd)