Dwi ddim yn meddwl fod fawr neb yng Nghymru wedi sylwi ar wir arwyddocad Brexit a’i effaith andwyol ar Gymru.
Mae llawer yn gwrthwynebu nad yw Plaid Cymru’n gwrthwynebu Brexit ddigon yn y gêm gyfansoddiadol bresennol. Does gen i ddim llawer o gydymdeimlad â’r dadleuon hyn.
1. Anodd codi brwdfrydedd dros Undeb Ewropeaidd y mae ei holl raison d’etre dros hwyluso corfforaethau i symud cyflaf a phobloed ddros ffiniau i ble bynnag y bydd yr elw mwyaf gan chwalu cymunedau yn y broses ac atal cymorth cyhoeddus i ddiwydiannau sy’n cynnal cymunedau.
2. Dwi ddim yn hoff o’r “chwarae gwleidyddiaeth” gan roi’r argraff fod tebygolrwydd y byddai pleidleisiau pleidwyr yn debyg o atal y broses. Os diogwydd bod mai dyna’r rhifyddeg seneddol yn y pen draw, wrth gwrs defnyddied y grym hwnnw (am y rheswm rodda’i isod) ond peidied â rhoi’r argraff mai dyna’r senario tebygol.
3. Isiw i’r Brits yw hwn, ac mae’r grym gyda nhw i dynnu lawr y gwledydd Celtaidd efo nhw. Ond y broblem Gymreig yw fod Lloegr yn rheoli tynged Cymru a’r Alban (tu fewn neu du allan i’r UE). Mater i’r Brits yw eu perthynas nhw â’r UE, isiw gwleidyddol yr ydyn ni’n cymryd rhan ynddo fel “honorary Brits”. Mae’r obsesiwn Brecsit (ar y ddwy ochr) yn hybu meddylfryd Prydeinig ymhlith ein pobl – trafod Ewrop, mewnfudo, popeth o safbwynt Prydain, nid Cymru.
4. Dwin meddwl fod y Cymry sy’n treulio eu holl egni ers sbel ar y mater prydeinig hwn yn ddi-ofal iawn am eu hagwedd at refferendwm arall. Dwin gwrthwynebu fod Cymry wedi pleileisio gyda’r “pyblic-sgŵl-twits” a thygs adain dde i ymadael â’r UE, dwi hefyd yn gwrthwynebu eu bod yn pleidleisio dro ar ol tro dros bleidiau sydd am i Lundain reoli Cymru. Ond dyna’r realiti. Y prif obaith dros ryddid i Gymru yw sicrhau fod cymunedau tlawd dosbarth gweithiol nad sydd â budd yn y drefn bresennol yn gweld y byddai Cymru Rydd yn gweld mwy o werth ynddyn nhw. Roedd eu pleidlais yn erbyn UE ynbleidlais yn erbyn yr holl ddosbarth gwleidyddol sydd wedi eu gadael i lawr. Os am ennill eu hymddiried, go brin ei bod yn syniad da i genedlaetholwyr ddynwared y dosbarth gwleidyddol status quo a dweud wrthynt eu bod nhw yn eu typdra wedi pleidleisio’r ffordd rong. Canlyniad hynny fyddai eu gyrru’n fwy byth i ddwylo Brits asgell dde fel eu hunig ddull o brotest.
5. Bydd Cymru’n colli llawer o gyllid a chyfleon o ganlyniad i BRECSIT gan fod polisiau rhanbarthol cadarn gan yr UE (i geisio unioni’r niwed yr oedd ei phrif weithgarwch o ganoli grym yn ei achosi!). Dwin gweld hwn yn gyfle i’r mudiad cenedlaethol hyrwyddo protest Cymreig mawr wedyn yn erbyn llywodraeth Llundain – brwydr Gymreig nid brwydr Brits – am fradychu Cymru eto a oheidio â thalu’r arian yn ol yr oedd yr UE yn ei wneud. Gwthio’r frwydr yna hyd at weithredu uniongyrchol.
OND – y mae problem o edrych mlaen, problem nad sy’n derbyn sylw. Pan ddaw Brecsit, bydd rhwystr ychwanegol difrifol i’r frwydr dros annibyniaeth i Gymru. Daw mwy o rym i’r hen ddadl (oedd yn ffug ar y pryd fel mae benelux yn dangos) y byddai pob math o rwystrau ar y ffin (cannoedd o ffyrdd bach) sy’n cysylltu Cymru a Lloegr. Er mwyn osgoi hyn, byddai’n rhaid wrth flynyddoedd o brecsit-steil drafodaethau a Lloegr yn llawer mwy o rym na Chymru. Byddai ein pobl mor ffed-yp â’r holl drafodaethau presennol fel na fydden nhw isie wynebu sefyllfa fel yna eto. Gall Brecsit ychwanegu rhwystr enfawr i’r frwydr dros annibyniaeth i Gymru. Am y rheswm yna, dwin mawr obeithio na ddaw brecsit ac y bydd pleidleisio yn ei erbyn. Ond rhaid stopio dweud clwydde wrth ein pobl am ein gallu i’w atal, a rhaid wrth ymgyrch wedyn yn erbyn Llundain sy mor fawr fel y gall oresgyn y broblem ychwanegol y bydd brecsit yn ei achosi.
Ailgyhoeddwyd y darn yma trwy ganiatâd Ffred Ffransis, a gyhoeddodd ar ei broffil Facebook yn wreiddiol.