diwylliannau | celf | cerddoriaeth | ffilm | gwleidyddiaeth | treigladau ansafonol | hollol annibynnol ers 2009
Dyma ffilm ddogfen drawiadol sy’n werth eich amser, Being Blacker, am y cynhyrchydd reggae a dyn busnes Blacker Dread.
Mae’r gyfarwyddwraig Molly Dineen, sydd yn ffrind agos iddo fe ers blynyddoedd, yn cael cyfleoedd unigryw i ddangos rhai o’r cyfnodau mwyaf anodd ac hapus ei fywyd a theulu. Ceir argraff ddifyr o’i gymuned yn Brixton, Llundain a’i gymeriadau difyr.
Lle fedrai gychwyn tybed? Wir. Ymhle? Fel dywedais yn gynt am ddogfen Adam Curtis, werth ei edrych ond peidiwch cymeryd o ddifrif. Ond mae ei ymgais diweddaraf, Hypernormalisation yn fwy rhyfeddol. A bob munud yn nonsens llwyr.
Sail ei syniad yn y rhaglen dogfen yw bod cymdeithas yn nawr gweld gwleidyddiaeth fel nid i newid ond ffurf i gadw y byd yn stabal. Mae’n bwynt diddorol, ond anhrefnus yw sut mae Curtis yn cyrraedd hyn. I gychwyn siaradai am President Assad ac ei berthynas gyda America cyn neidio drosodd i siarad am Patti Smith a Donald Trump. Ar ôl parablu mlaen am gyfrifiaduron, seiberofod, Gadaffi a terfysgaeth, mae’n torri mewn un i llun o Jane Fonda yn datgan “JANE FONDA GIVES UP ON SOCIALISM AND STARTS MAKING KEEP FIT VIDEOS”. Foment a wnaeth peri i mi fynd nôl i wneud yn siŵr bo fi wedi darllen fo yn gywir.
Gwareir Curtis gweddill y ddogfen hir wyntog am sut mae Putin yn defnyddio system i ennill dylanwad ac am lwyddiannau Occupy. Credai yn y pendraw mai ymateb y pobl i ddominyddiaeth y cyfrifiaduron yn ein cymdeithas oedd i Prydain pleidleisio am adael yr EU. Er i ddeud y gwir, dwi’m yn siŵr os ydi yn gywir oherwydd collais y trywydd erbyn y diwedd. Dwi’m yn rhyfeddu, achos mae’r blydi peth am para am bron 3 awr.
Yn y bon, mae yr un hen broblem yn digwydd gyda’i holl waith. Mae naratif ei rhaglen yn mynd mor gyflym, gyda’r lluniau, cerddoriaeth a ffilmiau di-ri, mae’n amhosib sylweddoli beth yw ei ddadl. Nid tan i chi ail-weld a cheisio gwneud nodiadau i’ch hyn yw fod yn mynd ar goll weithiau.
Er dweud hynny, gwelaf pam bod rhai yn dechrau mwynhau ei rhaglenni neu cymeryd ei ddadl ar ei air. Yn Hypernormalisation, cymysgai unigolion blaenllaw (Trump, Reagan, Assad, Putin) gyda nifer o ddigwyddiadau a datblygiadau hanesyddol a’i ddatgelu rhyw cynllwyn tywyll. Ond dyna be mae wedi gwneud gyda nifer o’i rhaglenni megis Bitter Lake, y broblem nawr yw bydd pobl yn dechrau gweld trwy’r steil.
Ond yn y pendraw, adlewyrchai Curtis y meddylfryd ar hyn o bryd sydd yn bodoli yn ngwleidyddiaeth fodern. Ceir gwared o dystiolaeth, cyfweliadau gyda arbenigwyr neu ddefnydd o wybodaeth gan symud i ddatganiadau mawreddog gyda cerddoriaeth a lluniau ddramatig.
Diom yn neud synnwyr, ond diawch mae’n edrych yn wych.
Dwi wedi bod yn ddilynwr o raglenni dogfen Adam Curtis ers i mi ddod ar draws The Mayfair Set rhai blynyddoedd yn ôl. Fe ddangosodd bod gwleidyddiaeth Thatcher wedi selio gyda’r genhedlaeth y chwedegau. Hoffai sut mae’n gosod pethau ar y cychwyn ‘This is a story…’ a defnydd helaeth o luniau, ffilm a cherddoriaeth i roi awyrgylch a naws unigol iawn.
Fe gafodd llwyddiant arall gyda The Century of Self ond mae ei ymgeision yn ddiweddar wedi gadael fi ar goll. Roedd y rhaglen All Watched over by Machines of Loving Grace wedi gwneud i mi grafu fy mhen…
Ond mae Curtis yn ôl nawr gyda ffilm newydd sydd wedi cael ei rhyddhau ar BBC iPlayer. Yn ei ffilm Bitter Lake, esbonnir fod gwleidyddion ac elitwyr wedi troi pynciau pwysig a wynebir yn y byd mewn storiâu syml rhwng da a drwg. Ond ar y diwedd, doeddwn ddim yn gallu helpu mai’r person sydd yn ceisio symleiddio pynciau yw Adam Curtis ei hun.
Yn y ffilm, mae’n esbonio mai Saudi Arabia sydd yn gyfrifol am beth ddigwyddodd allan yn Affganistan, gan eu bod wedi noddi dilynwyr Wahabism i droi’r wlad mewn i gymdeithas sydd â sail moslem ceidwadol. Cyn hynny, fe aeth yr Undeb Sofietaidd i mewn i geisio creu cymdeithas gomiwnyddol yn y wlad. Ar ôl ymosodiadau terfysgol yn 2001, fe aeth y Gorllewin i wyrdroi’r wlad i ddemocratiaeth fodern. Esboniai Curtis yn y diwedd fod y tair gwlad wedi cael ei hun yn y gors wrth ddelio gydag ymladd rhwng twmpathau a llwgrwobrwyaeth remp. Ond nid yw Curtis yn siarad am Bacistan wrth sgwrsio am yr annibendod Affganaidd. Nid yw’n sôn am y cyswllt dyfn a hirdymor rhwng Pacistan a’r wlad oherwydd y bobl Pashtun.
Wrth gwrs nid rydych yn sylweddoli’r tyllau mawr yn ei ddadl neu ddiffyg cyd-destun, gan fod ei ddefnydd o gerddoriaeth, lluniau yn swyno chi. Mae ei defnydd o hen raglenni a lluniau yn hynod o effeithiol, tydwym yn gwadu hynny. Ond yn Bitter Lake, sylweddolais ei fod yn gorddibynnu ar y steil. Er enghraifft, fe rodd ddadl ein bod ni o dan reolaeth y bancwyr a gwleidyddion ac yn sydyn fe ddaeth lluniau dynes dew yn dawnsio mewn clwb nos. Ar foment arall fe ddangosai milwr yn chwarae gydag aderyn mewn cae yng nghanol Affganistan. Sgennaim syniad pam.
Dwi yn hoff iawn o edrych ar raglenni Adam Curtis. Fe grëir gwaith unigryw ond dwi yn ffeindio fy hun yn meddwl bod ei ddadl weithiau yn rwtsh llwyr. Mwynhewch y stori, ond peidiwch chymered o ddifrif.
