Taflegrau dros Gymru: pa mor ddiogel yw arbrofion Trident?

Pa mor ddiogel yw arbrofion Trident?

Does neb yn hollol siŵr faint o brofion sydd wedi digwydd – ond yn ôl y sôn ers 2000 mae cyfanswm o bum prawf o’r system arfau niwclear Trident wedi bod.

Yn anffodus roedd un yn aflwyddiannus ym mis Mehefin 2016 ac mae hynny newydd ddod i’r amlwg yn y wasg er does dim cyfaddefiad wedi bod yn Nhŷ’r Cyffredin.

O un safbwynt mae 80% llwyddiant yn swnio’n eithaf taclus… Ond pe tasech chi’n gyrru car fach ac yn cael damwain unwaith bob pum gwaith, byddai’r heddlu a llysoedd yn cymryd eich trwydded yrru yn weddol toc. Dyw’r cymhariaeth ddim efallai yn hollol addas wrth ystyried taw Trident yw system sydd fod lladd pobl yn ei filoedd.

Ta waeth, ar hyn o bryd Theresa May sy’n weddol gyfrifol am y cerbyd cymhleth hwn yn ogystal â gweinidogion ei llywodraeth hi.

Dyma hi yn osgoi un cwestiwn syml pedair gwaith wrth Andrew Marr am y digwyddiad pan oedd methiant yn y system niwclear ‘ataliol’.

Bob hyn a hyn mae eisiau troi at rywun arall i ddatgelu gwir natur y sefyllfa.

Dewch ymlaen, Llyngesydd Arglwydd West (Plaid Lafur Brydeinig), i rannu ei sylwadau e ar y mater.

Mae’r cyfryngau prif ffrwd wedi dewis canolbwyntio ar ei ymateb digon ysgafn am daflegryn Seaslug ‘surface-to-air’ a ddaeth i gyfeiriad Cymru yn ddamweiniol ym 1958 – o’r llong HMS Girdle Ness i fryniau Bae Ceredigion i fod yn fwy cywir. Y tro yna fe wnaeth cadlywyddion lwyddo i gael darn o’r taflegryn i ffrwydro.

Mae hyn yn digon anhygoel ar ei ben ei hun (“Those sort of things happen but you don’t go and talk to the prime minister about that, unless their constituency happens to be there…”, meddai.).

Byddai hanes Cymru wedi bod ychydig yn wahanol pe bai’r taflegryn wedi taro rhai o nodweddion hardd Bae Ceredigion yn y flwyddyn honno megis Prifysgol Aberystwyth neu’r Llyfrgell Genedlaethol, Aberaeron, Aberteifi, y caffis, y tafarndai, y ffermydd, yr ysgolion, y swyddfeydd, y maesdrefi, y pentrefi cyfagos, Llanilar, Llanrhystud, Llandre (hynny yw, Llanfihangel Genau’r Glyn), Bow Street, Ceinewydd, Derwen-gam, Aberporth, ac yn y blaen, ac yn y blaen.

Fel o’n i’n dweud, mae hyn yn digon anhygoel ar ei ben ei hun. Ond mae’n werth gwrando ar y cyfweliad llawn hwn o’r Bwyllgor Dethol ar Amddiffyn, San Steffan am daflegrau a Trident.

Dyma rai o’r sylwadau trawiadol eraill a glywir yn y cyfweliad 51-munud. Mae rhai yn fy atgoffa o hiwmor tywyll mewn rhywbeth fel Catch-22 neu Dr Strangelove.

Ar amodau gwaith ar y llongau tanfor

West: “normally they’re unsung heroes out there, you know, 24 hours a day 7 days a week – often for 100 days some of the [submarine] patrols lasted…” (11:33:20)

(Mae 100 diwrnod yn swnio fel eithaf tipyn o amser i fod ‘ar shifft’ gyda chyfrifoldebau fel hyn, yn dydy?)

Ynglŷn â phrofion daflegrau sy’n mynd i’r lle ‘iawn’

West: “the Russians for example regularly used to have a ship to monitor it… and I think in Peter Hennessy’s book I think he quotes that the Russian ship there gave a congratulation to the British submarine and said ‘jolly good firing, well done’. Because we give them advance warning… whether it’s an American firing, our firing, whoever, we warn Russia, so they don’t think we are starting World War III…” (11:35:35)

Ar y brawf taflegryn niwclear a aeth yn rong ym mis Mehefin 2016

West: “On this occasion, it would appear – I don’t know – that there was some issue with the actual missile… The missile is an American missile. It is exactly the same as the ones the Americans use. We select them from a store [esgus bod e’n prynu arfau mewn siop] ‘we’ll have that one and we’ll have that one’… Something went wrong with that telemetry missile. That is primarily an American issue. I’m sure it was a minor thing and that it was resolved.” (11:37:20)

Ar union ddyddiad y ddamwain Trident y llynedd

Julian Lewis (cadeirydd Y Bwyllgor Dethol ar Amddiffyn, Plaid Geidwadol Brydeinig): “Because of the absolute blanket refusal to give any substantive information at all about this matter; we don’t even know what date the test took place on; but I have heard a suggestion that it took place on 20th of June [2016]. Are you in a position to know when it happened?”

West: “… I absolutely don’t know. I don’t know the date of it. I could probably phone up Mr Putin. I did a favour for him once rescuing his submariners when they were drowning. I’d ask him when it is and I’m sure he’ll tell me.”

Lewis: “He’d probably give us a film of the launch as well”
(11:40:40)

Gyda llaw os taw’r 20fed o fis Mehefin 2016 oedd gwir ddyddiad y ddamwain, o dan amodau llai ffodus gallai hyn wedi effeithio ar fuddugoliaeth Cymru, 3-0 yn erbyn Rwsia ar y diwrnod hwnnw.

Ar sut mae’r Brif Weinidog yn derbyn briff

West: “I never went and briefed the Prime Minister one-to-one… there was one when I was there, I thought it quite amusing to show the accuracy of the system by overlaying where each warhead would have gone on Downing Street. And I think Tony Blair was very pleased that a couple of them had hit the Chancellor’s house…” (11:42:45)

Cwestiwn arall wrth y cadeirydd

Lewis: “… when this whole discussion – I hate to use the word – blew up…” 11:44:30

Trafod tiwn y flwyddyn 2016

Yn fy marn i, heb amheuaeth, dyma yw tiwn y flwyddyn 2016.

Gadewch sylw os ydych chi am gytuno/anghytuno/awgrymu tiwn arall.

Gwynt a Glaw gan Gwyllt yn gân rap ddigri ac… amserol, os taw dyna yw’r gair.

Mae’n rhaid canmol Amlyn Parry am ei eiriau ffraeth, sy’n cyfeirio at newid hinsawdd a gaeaf glawog 2015-16 ymhlith pethau eraill, a’i berfformiad, a Frank Naughton o stiwdio Tŷ Drwg, Grangetown, Cymru am ei guriadau, samplau, ei gynhyrchiad mawr.

Gyda llaw mae dal amser i wylio’r rhaglen teledu I’r Gwyllt am daith Amlyn Parry i Papua Guinea Newydd.

Os ydych chi eisiau clywed rhagor o diwns…

Mae Radio Cymru wedi gofyn i mi recordio mics o’r gerddoriaeth gwnes i fwynhau eleni. Roedd sut gymaint o gerddoriaeth wych yn 2016 ac roedd hi’n hawdd creu rhestr fer – ond anoddach cael hi i lawr i 34 munud.

Tiwniwch mewn i raglen Huw Stephens heno am 7yh ac y bydd y mics ymlaen rhwng 9yh a 10yh.

Rhestr ddu BBC, yr asiant MI5, “a’r goeden Nadolig”

Mae’r ffilm ddogfen fer hon, Blacklisted, yn honni yr oedd y BBC yn derbyn gwybodaeth wrth yr MI5 fel rhan o’r broses cyflogi.

Canolbwynt y ffilm yw’r cyfarwyddwr Paul Turner a geisiodd yn aflwyddiannus am sawl swydd gyda’r BBC am flynyddoedd maith.

Yn ôl y sôn nid oedd y goeden Nadolig yn arwydd dda i bawb yn yr ugeinfed ganrif ac mae’r ffilm yn ymhelaethu am ei arwyddocâd ar ffeiliau mewnol y Gorfforaeth Ddarlledu Brydeinig.

Mae cyfrannwyr i’r ffilm yn cynnwys Mike Fentiman (gynt o’r BBC), Arwel Elis Owen, a Paul Turner ei hun.

Dros y blynyddoedd mae adroddiadau tebyg wedi bod mewn papurau megis Telegraph (erthygl lawn), Observer (erthygl lawn), a’r llyfr Blacklist: The Inside Story of Political Vetting, yn enwedig pennod 5, “MI5 and the BBC: Stamping the ‘Christmas Tree’ Files”.

Mae sawl stori yn cynnwys enw Brigadwr Stonham, asiant MI5 a oedd yn gwirio ceiswyr i swyddi BBC yn yr 80au cynnar o ystafell 105, Broadcasting House, Llundain.

Does gen i ddim yr adnoddau i wirio pob ffaith yn y ffilm ddifyr hon i chi. Byddai hi’n braf cael gwylio rhaglen hirach gyda rhagor o fanylion – cyn belled bod cwmni teledu sy’n fodlon cyffwrdd ar y stori, a sianel sy’n fodlon ei ddarlledu.

Ond beth bynnag rydych chi’n credu am y sefyllfa, gallai hanes teledu a ffilm yng Nghymru wedi bod yn wahanol pe tasai’r BBC wedi cyflogi Paul Turner.

Yn y pen draw fe gyd-sefydlodd gwmni cynhyrchu cydweithredol Teliesyn a oedd yn gyfrifol am sawl rhaglen gyda Gwyn Alf Williams.

Ymhlith nifer o wobrau mewn gyrfa ysblennydd fe gafodd enwebiad am Oscar am ei ffilm Hedd Wyn a ysbrydolwyd yn wreiddiol gan un o’i wersi Cymraeg.

Fe gynhyrchwyd y ffilm fer Blacklisted gan Colin Thomas, cyd-bartner Turner yng nghwmni Teliesyn, a myfyrwyr ffilmiau dogfen Prifysgol Aberystwyth.

Taith fach Make Noise: Stealing Sheep, R.Seiliog ac eraill

Make Noise

Mae taith Make Noise eisoes wedi ymweld â Chaerdydd. Mae hi’n gysyniad eithaf syml – gig electroneg i hybu ailgylchu electroneg.

Mewn geiriau eraill mae mynediad AM DDIM i unrhyw un sy’n dod ag hen offer trydanol i’w ailgylchu, megis hen ffôn, cyfrifiadur sy wedi torri, tostiwr marw, ac ati – unrhyw beth gyda phlwg neu fatri.

Fel aelod achlysurol o griw Nyth DJs byddaf i’n troelli tiwns ar rai o’r dyddiadau ar y daith hon. Dw i hefyd yn helpu ei hyrwyddo. Dyna’r datganiad o ddiddordebau, nawr dyma’r manylion…

  • Nos Wener 14 Hydref: Stealing Sheep, R.Seiliog, Mwstard
    Y Parot, Caerfyrddin
    ar Facebook
  • Nos Wener 21 Hydref: Stealing Sheep, R.Seiliog, Ani Glass
    Le Pub, Casnewydd
    ar Facebook
  • Nos Sadwrn 22 Hydref: Gallops, Braids, Accu, The Contact High
    Gwdihw, Caerdydd (fel rhan o Ŵyl Sŵn)
    ar Facebook
  • Nos Sul 23 Hydref: Stealing Sheep, Melt Yourself Down, Tender Prey, Amber Arcades, Jordan Mackampa, Rhain, Joseph J Jones, Tail Feather, Adverse Camber (ie, rhain i gyd)
    O’Neill’s, Caerdydd (fel rhan o Ŵyl Sŵn)
    ar Facebook
  • Nos Sadwrn 12 Tachwedd: Stealing Sheep, R.Seiliog
    Rummers, Aberystwyth
    ar Facebook
  • Nos Wener 25 Tachwedd: Stealing Sheep, R.Seiliog
    Clwb Y Bont, Pontypridd
    ar Facebook

Mae pob dyddiad hefyd yn cynnwys troellwyr tiwns o griwiau Heavenly Jukebox a Nyth. Dewch os ydych chi’n gyfagos!

Twinfield: “Dwi’n creu popeth fy hun mewn un stafell fach…”

twinfield
Ymddangosodd artist pop electronig o’r enw Twinfield ar Soundcloud ychydig dros hanner flwyddyn yn ôl.

Dyma gyfweliad newydd gyda Twinfield am ei brofiad o fod yn artist solo a’i agweddau tuag at greu a rhyddhau cerddoriaeth yn 2016.

Fel prosiect solo, un unigolyn sy’n cyfrifol am bob elfen o brofiad Twinfield. (Yr unig eithriad i’r priodoliad ‘popeth gan Twinfield’ yw’r gân Ceri Dwi Angen Cysgu, cydweithrediad gyda’r grŵp Pop Negatif Wastad.)

Hyd yn hyn mae e wedi gwneud un gig cychwynnol fel rhan o’r Peskinacht olaf (perthynas sydd wedi bod ers ei gyfraniadau i label Peski fel aelod o’r grŵp VVolves).

Anfonodd Twinfield ei ymatebion i’r cwestiynau drwy e-bost ar 24 mis Mehefin 2016.

Y TWLL: Yn draddodiadol byddai dau aelod mewn grŵp pop electronig ond rwyt ti wedi profi bod y cyfan yn bosibl gydag unigolyn erbyn hyn. Mae disgrifiad y gân newydd Rhwng Cerrig a Phridd yn dweud ‘popeth gan Twinfield’ sydd yn awgrymu ysgrifennu, canu, samplo, chwarae, cynhyrchu a dylunio graffeg. Pa mor gynaliadwy yw Twinfield?

TWINFIELD: Dwi’n creu popeth fy hun mewn un stafell fach, a dwi wedi dysgu bron popeth technolegol o’r we. Mae’r ffordd yma o weithio yn cymryd lot fwy o amser a chanolbwyntio na chwarae mewn band, ond yn y diwedd mae’n creu darn o ‘waith’ llawer mwy personol yn fy marn i. Fi wir yn caru’r broses o greu rhywbeth o ddim byd a dwi wastad yn edrych am ffyrdd newydd creadigol i wneud hynny.

Bydd gwrandawyr siŵr o fod yn chwilfrydig am eiriau fel “siaradwyr Cymraeg / byth yn dweud y gwir / Dw i wedi cael digon / ar y gwenu ffug”. Beth yw dy bolisi ar ymhelaethu ar eiriau rhag ofn bod cylchgrawn Golwg neu raglen Heno am dy wahodd di i wneud eitem?

Gofyn ydw i “Siaradwyr Cymraeg, beth am ddweud y gwir?”. Rwy’ wedi mynd trwy’r systemau arferol cerddoriaeth Cymraeg o’r blaen a dwi ddim isie ‘neud hynny eto, mae’n lladd fy mrwdfrydedd i. Dwi isie cefnogi’r bobol sy’n neud stwff achos bod nhw’n caru cerddoriaeth nid achos bod nhw’n chwennych arian a ‘viewing figures’. Dyw’r cyfryngau ddim yn helpu cerddoriaeth Cymraeg mewn gwirionedd. Ma nhw’n chware’n saff ac yn ‘uncool’ trwy roi sylw i’r un bandiau crap trwy’r amser. Dwi am aros yn glir o glique y ‘sin roc Cymraeg’ a chanolbwyntio ar sgwennu cerddoriaeth dda Cymraeg fy hun.

Tua pob mis rwyt ti’n rhannu recordiad newydd o gân newydd ar dy gyfrif Soundcloud ac wedi troi lawrlwytho ymlaen ar bob un, chwarae teg. Dwedodd rhywun yn ddiweddar “It’s probable that the greatest song ever made is sitting on soundcloud with 23 plays.”. Mae rhannu gwaith cerddorol yn haws nag erioed, ac ar yr un pryd yn anoddach nag erioed. Unrhyw sylwadau am hyn?

Mae’n wych bod unrhyw un yn gallu creu a rhannu cerddoriaeth mor hawdd dyddie yma, ond bydd lot o hanes cerddoriaeth yn cael ei golli oherwydd does dim copi caled ar gael. Dyw rhywbeth digidol ddim yn sefydlog iawn, ond mae’n rhatach a fwy cyfleus na chreu finyl a CDs. Mae’n hollol nyts bod unrhyw un yn y byd sydd efo’r we yn gallu lawrlwytho tracs fi am ddim, a dwi isie i bobol fwynhau cerddoriaeth Cymraeg o ble bynnag ma nhw’n dod.

Mae naws dywyll i eiriau dy ganeuon a’r teitlau (Strydoedd Y Nos, Does Dim Byd I Wenu Amdano, Gwaed ar Gyllell, …). Ond mae pob un yn ddawnsiadwy iawn. Pa mor bwysig yw dawns yn dy fywyd?

Baswn i yn hoffi dweud bod rheswm dyrys am y gwrthgyferbyniad rhwyg y geiriau a’r gerddoriaeth, a falle bod ‘na, ond dwi ddim yn gwybod beth yw e. Dwi methu dawnsio ond fi wir yn mwynhau clybio nos. Adre rwy’n gwrando ar lot o gerddoriaeth electronig Ewropeaidd yr wythdegau, bandiau fel Deux a Telex, ma na hefyd band da o’r Alban o’r enw Secession, gwrandewch ar Touch (part 3) o 1984 mae’n wych!!! Rhaid cyfaddef fy mod i’n geek, dwi’n hoffi technoleg, synthesisers a pheirianneg electronig a dyna pam dwi’n meddwl bod diddordeb mawr gen i mewn cerddoriaeth dawns.

Bydd rhaid i mi ofyn beth sydd ar y gweill achos o’n i’n methu ffeindio unrhyw gyfrifon na thudalennau o wybodaeth heblaw am Soundcloud (heb sôn am unrhyw gynrychiolydd sy’n delio gydag ymholiadau ar ran y wasg). Beth sydd ar y gweill?

Dwi ddim yn bodoli ar y cyfryngau cymdeithasol, mae nhw’n wastraff amser. Os mae rhywun gwir isie cysylltu gyda fi byse nhw yn ffeindio ffordd o wneud. Dwi’n poeni am be sy’n dod nesa, ‘dwi ddim isie ymlacio a chwympo mewn i ‘comfort zone’. Dwi isie arbrofi lot mwy efo synthesisers a dysgu mwy am wyddoniaeth cerddoriaeth. Dwi ddim yn siŵr os dwi am neud mwy o gigs a dwi ddim yn siŵr os nai ryddhau record! Pwy a ŵyr cawn weld.