Wele gân serchus yn yr iaith Saesneg a ddaeth i mi tra’n synfyfyrio tra’n trwsio fy radio – pam ysgrifennu hon yn y Saesneg? Wel – ysdywed Dafydd Iwan: pam ma’ eira yn wyn gyfaill? Pwy a wyr beth sy’n gyfrifol am awen adloniant ysgafn mor afreolus.
Ta waeth – ysgrifennwyd y gân – a dyma hi a siawns y bydd y nesaf yn y Gymraeg.
Heb unhryw arbenigedd gwleidyddol wrth gwrs y tu hwnt i wleidyddiaeth ac economeg canu pop – teimlaf rywsut – yn y funud sydd ohoni – fod gwell gobaith i’r Cymry ac i amgylchedd Cymru o fewn yr UE.
Yn amlwg mae angen diwygio y gyfundrefn afiach anemocrataidd bresennol sydd ym Mrwsel ond ddim yn y ffyrdd yr awgrymwyd gan Cameron a’i griw elitaidd ond efallai yn debycach i beth o syniadaeth yr economegydd penfoel o Roeg Yanis Varoufakis sydd a gwell profiad o drin ac effeithiau eithafol y ‘Troika’ ar wlad gymharol fach.
Dwi di bod yn bwrw golwg ar wefan y mudiad ifanc diem25.org sy’n awgrymu ffyrdd ymlaen pan-Ewropeaidd all gynnal y gobaith heddychlon a fu’n rhan o’r ysgogiad dros ffurfio’r Undeb yn y lle cyntaf, a’i ategu a democratiaeth dryloyw sy’n parchu sofraniaeth ddiwyllianol dros rym y cwmniau gor-anferth sy’n debygol o fygwth ein traddodiad o lywodraeth lês os caiff erchyllderau cytundebol fatha TTIP eu pasio gan senedd Ewrop.
Cychwyn ymgyrch felly fydd y refferendwm – nid ei diwedd hi.
Yn amlwg ma’n boen fod hyn yn digwydd ynghanol tymor etholiadol ein gwlad ond efallai ei fod on gyfle i ddiffinio ein gwleidyddiaeth hefyd.
Ta waeth, does na’m byd gwaeth weithia’ na cantorion pop gor-ddifrifol yn trafod erchyllderau’r byd felly dyna ddigon o falu, yn ôl a mi at y canu…
UE Dros Gymru!
Categori: Gwleidyddiaeth
Brwydro nôl yn erbyn Carchar Wrecsam a’r cydberthynas diwydiant-carchar
Ymddangosodd y grŵp Cymunedau’n Gweithredu yn erbyn Ehangu Carchar (CAPE) fel clymblaid lawr gwlad yn fuan wedi i ail garchar fwyaf Ewrop – Carchar Wrecsam – ennill caniatâd cynllunio yn Nhachwedd 2014. Cwffiodd pobl leol am dros hanner degawd drwy ddulliau cyfansoddiadol a lobio dim ond i gael eu hanwybyddu. Bydd yn caethiwo mwy na 2100 o bobol a bydd dau weithdy mawr du fewn i’r muriau a fydd yn gwneud caethweision o fwy a 800 o garcharorion mewn llafur rhad i fusnesau.
Er nid yw’n agos at eithafion y system garchar Americanaidd, mae’r cydberthynas diwydiant-carchar yng ngwledydd Prydain yn fygythiad cynyddol ac yn niweidio cannoedd o filoedd o bobl. Fel carchardai ym mhobman, mae’n targedu’r tlawd, y dosbarth gweithiol, pobl o liw, mewnfudwyr, pobl queer, unigolion gydag anableddau dysgu neu gorfforol yn ogystal â phobl a phroblemau iechyd meddwl.
Yr oedd y carchar preifat cyntaf yn Ewrop wedi ei adeiladu yng ngwledydd Prydain a nawr gennym ganran uwch o garcharorion mewn carchardai-am-elw, yn ogystal â chyfradd uwch o garcharu yn gyffredinol nag unrhyw le arall yng ngorllewin Ewrop. Rhwng 1993 a 2014 cynyddodd y boblogaeth carchar yng Nghymru a Lloegr 91%. Yn mis Tachwedd 2015, fe wnaeth Llywodraeth Llundain gyhoeddi cynlluniau i adeiladu naw mega-garchardai ar draws gwledydd Prydain, gan werthu carchardai mewn canol dinasoedd i “ddatblygiadau”.
Mae nifer o grwpiau a phobloedd wahanol yn gwrthwynebu’r carchar yn Wrecsam. Ym mis Awst 2015 oedd gwersyll Ail-feddiannu’r Meysydd ar safle gwersyll gwrth-ffracio Wrecsam. Daeth dros 150 fynychu gan gymryd rhan mewn gweithdai, trafodaethau a gweithredoedd ymarferol dros sofraniaeth bywyd ac yn erbyn y carchar. Adeiladwyd isadeiledd perma-amaethedd ar gyfer y gwersyll yn erbyn ffracio ac ar ddydd Mawrth y 1af o Fedi 2015 bu gweithred yn erbyn carchar Wrecsam.
Fe wnaeth tua 20 o bobl ffurfio blocâd ar draws tair giât mynediad i safle adeiladu’r mega-garchar. Yr oedd y weithred syml yma yn syml iawn i’w gydlynu, a gyda heddlu a staff oedd wedi eu drysu gan y weithred yr oedd yn effeithiol iawn heb fod yn weithred a oedd gormod o ymdrech.
Oedd rhesi o loriau wedi eu hatal rhag gadael a chael mynediad i’r safle, gan gynnwys lori anferth o sment oedd rhaid i’w gael ei yrru nôl cyn iddo sbwylio. Fe wnaeth Simon Caren, Cyfarwyddwr y prosiect dros Lend Lease, erfyn ar y protestwyr i adael y sment i mewn gan ddweud, “We’ve been reasonable letting you protest, please just allow this one to get through”. Ni symudodd unrhyw un ac fe wnaeth y lorïau a’r deunyddiau methu a chael mynediad i’r safle.
Fe gafodd y frwydr yn erbyn y cydberthynas diwydiant-carchar hwb gydag wythnos o weithredu ac yn dechrau mis Tachwedd 2015. Ar draws Gwledydd Prydain fe wnaeth grwpiau dargedu cwmnïau a oedd yn ymwneud gyda’r Prosiect Carchar Gogledd Cymru, yn rhedeg i mewn i swyddfeydd ac yn amharu ar y diwrnod gwaith neu ym mhicedu tu allan i swyddfeydd o’r fath. Cynhaliwyd stondinau tu allan carchardai i helpu adeiladu perthnasau gyda theuluoedd a chyfeillion carcharorion, yn enwedig y sawl sydd yn cefnogi carcharorion ar ddedfryd amhenodedig o ran eu dyddiad rhyddhau.
Cafodd safle adeiladu Carchar Gogledd Cymru ei gau lawr unwaith eto, y tro yma gan dau berson oedd wedi clymu eu hunain i’r giatiau gyda chlo siâp D beic. Cafodd ardaloedd yn ne Llundain ei gorchuddio mewn posteri am Garchar Gogledd Cymru gan fod y cwmni sydd yn adeiladu’r carchar – Lend Lease hedyd yn rhan o brosiectau datblygu bonedigeiddio yn Haygate. Yr oedd y posteri yn uno’r ddwy frwydr yn erbyn y system garchar a boneddigeiddio.
Drafododd yr wythnos gyda phrotest anferth yn Yarl’s Wood Immigration Detention Centre. Yn ogystal â hyn oedd gweithredoedd wedi digwydd mor bell â Sydney, Australia, ble mae Lend Lease ar hyn o bryd yn rhan o brosiect adeiladu casino anferth. Cafodd degau o sloganau eu chwistrellu ar y waliau ar draws Sydney a banneri Lend Lease eu rhwygo lawer o’r safleoedd adeiladu, eu hail baentio a’i gollwng i’w harddangos ar bontydd.
Mae’r mudiad yn erbyn y cydberthynas diwydiant carchar yn tyfu ar yr ynys garchar yma, gyda gwyliadwriaeth, cyrchoedd ar mewnfudwyr, carchardai mudwyr, tagio a ffurfiau eraill o reoli cymdeithasol yn cynyddu, rydym yn gwynebu yr heriau mwyaf erioed.
Mae awch y wladwriaeth i ddilyn argymhellion ei hoff think tanks asgell dde i adeiladu sawl mega-garchar newydd i gaethiwo pobl wedi ei gyhoeddi. Bydd angen i anarchwyr ag eraill sydd yn gweithredu’n uniongyrchol dros gymunedau ac yn erbyn cyfalafiaeth a’r wladwriaeth ymladd fyth caletach yn y rhyfel dosbarth yma ar y byd.
Mae teuluoedd sydd yn cefnogi eu hanwyliaid yn y carchar, sydd wedi syrffedu ar ymweliadau carchar, syrffedu ar dloti a syrffedu ar y casineb dosbarth yn y cyfryngau a yng nghymdeithas yn ehangach yn dod yn gynoddol weithredol a radicalaidd.
Gall diddymu carchar ei weld fel amcan amhosib – ond mae’ persbectif yma; na allen ni normaleiddio, rhesymegoli na chyfiawnhau y defnydd o garchar fel dull honedig o ddatrys problemau economaidd a chymdeithasol – yn strategaeth parhaol yn ogystal a uchelgais hir dymor. Ni fyddwn byth yn mynd nôl ar y gosodiad sydd ein llywio fod carchardai yn gynhenid niweidiol, treisgar a gorthrymus. Nid ydynt yn cadw cymunedau’n saff a ni allen ni ganiatau nhw i barhau i fodoli.
Mae rhagor o weithredoedd yn cael eu cynllwynio gan gynnwys gwersyll i fenywod a pobl trans yn y gwanwyn. Mae grwpiau lleol yn ffurfrio mewn dinasoedd gwahannol ac mae ymgyrchoedd carchar o’r diwedd yn dod mwy gweladwy a wedi eu cysylltu i frwydrau yn erbyn dominyddiaeth ym mhob man. O’r diwedd rydym dechrau gweld nad yw unrhyw un yn rhydd tra bod rhai ohonom mewn cawelli, mae’n amser eu chwalu nhw i gyd.
Am ragor o wybodaeth am y brwydrau hyn ewch i:
- Cymunedau’n Gweithredu yn erbyn Ehangu Carchar
- Cydweithfa Cawelli Gweigion (cydweithfa o gyn-carcharorion a phobl a niweidiwyd gan y cydberthynas diwydiannol o carchar sydd yn trefnu dros ddiddymu carchardai)
- Smash IPP (grwp anarchaidd sydd yn cwffio deddfau amhenodedig yng
Ngwledydd Prydain)
Cyhoeddwyd yn wreddiol yng nghylchgrawn Tafod
Datganolwch y gofod – yn awr! Effaith #BilCymru ar #Cymruddyfodoliaeth
Mae Stephen Crabb AS yn israddio Cymru mewn sawl ffordd, nid yn unig ar y blaned hon.
Llais Cymru yn San Steffan yw Ein Hysgrifenydd Gwladol – i fod. I’r rhai sydd ddim yn dilyn, mae e a Swyddfa Cymru yn derbyn bod angen model ‘cadw pwerau‘ yn hytrach na ‘rhoi pwerau’. Dyna un peth sy’n wneud popeth yn symlach – o’r diwedd. Hynny yw, maen nhw yn enwi’r pwerau sy’n aros yn San Steffan er mwyn i bawb gymryd yn caniataol bod pob maes arall o dan ystyriaeth y Cynulliad. Yn hynny o beth Cymru 2015 = Yr Alban 1998 ond sgwrs arall ydy hynny.
Mae sawl pŵer yn aros gyda San Steffan o hyd, fel y rhai dros: werthu a chyflenwi alcohol, gwasanaethau Rhyngrwyd, cyffuriau a sylweddau seicoweithredol, ‘eiddo deallusol’, gorsafoedd ynni niwclear sy’n cael ei redeg o Tseina ayyb ayyb…
Dyma’r adran fer o’r ddogfen sy’n sôn am y gofod allanol:
Mae sylwebyddion o bob lliw gwleidyddol wedi mynegi siom am y bil am lawer o resymau. Mae unrhyw un sy’n beirniadu’r drafft yn nashi sympathiser yn ôl Tŷ Gwydyr yn Llundain (nid y band), hyd yn oed Toris sy’n mynegi pryder a Carwyn Jones AC sydd ei hun yn rhybuddio bydd sarhau pobl Cymru yn arwain at ‘surge in nationalism’.
Mae ystyriaethau daearol fel hyn yn bwysig ond mae agwedd Crabb yn effeithio ar yr holl fydysawd.
Mae hi wedi dod i’r amlwg nad yw e na Swyddfa Cymru wedi dilyn datblygiadau cyffrous ym maes/mudiad Cymruddyfodoliaeth. Fel arall bydden nhw wedi sylweddoli ein gwir botensial.
Y realiti yw bydd angen pwyllgorau Cynulliad a deddfwriaeth gan Lywodraeth Cymru i sicrhau unrhyw fenter Gymreig o bwys yn y gofod. Ond fydd ddim pwerau i Gymru dros weithredoedd yn y gofod o gwbl.
Pe tasen ni eisiau saethu asteroid sy’n peryglu bywyd gyda Lembit-laser? Gofynnwch i San Steffan.
Neu daflunio delwedd o Superted ar y lleuad? Nope.
Cadeirio prifardd ar blaned arall? Sori, wrong number. Ceisiwch Lundain.
Datganolwch Y Gofod – Yn Awr!
Mae unrhyw fyfyriwr yn gallu ceisio am le yn Neuadd Pantycelyn
Heno mae’r cyn-fyfyriwr Jeff Smith yn dal i aros yn Neuadd Pantycelyn fel rhan o brotest yn erbyn cynllun Prifysgol Aberystwyth i gau’r neuadd. Dyma lun ohono fe gyda’i gyd-brotestiwr Bethan Ruth ar ben y to.
Meddai Jeff yn yr erthygl Pantycelyn: Addysg ar ei orau:
[…]
Pan gyrhaeddais Neuadd Pantycelyn yn 2007, ro’n i’n di-Gymraeg a swil iawn. Dwi’n dod o dde-ddwyrain Lloegr yn wreiddiol, lle na siaredir Cymraeg, ac mae gen i syndrom Asperger, sy’n tarfu ar fy nealltwriaeth o sut i gymdeithasu ac ati.Bu hyn yn newid yn gyflym! Cymraeg yw’r iaith bob dydd ym Mhantycelyn, ac ro’n i’n clywed e bobman – yn y coridorau, yn y Lolfa Fawr, yn y Ffreutur a mewn digwyddiadau cymdeithasol. […]
Fel atodiad i’r darn gwreiddiol, dyma bwt o drafodaeth yr ydym wedi cael. Mae fe wedi caniatáu i mi ei gyhoeddi yma.
Trawsgrifiad:
Hei Jeff
Mae ‘na rhywbeth dw i eisiau gofyn i ti.
Mae Daily Post yn dweud ‘They refuse to leave the Pantycelyn Hall which is dedicated to Welsh language speakers […]’.
Fyddai hi’n fwy cywir i ddweud bod y neuadd yn ‘gyfrwng Cymraeg’ yn hytrach nag ‘ar gyfer siaradwyr Cymraeg?’
e.e. rwyt ti wedi dysgu Cymraeg trwy Bantycelyn a’r Brifysgol ayyb. Dyna un agwedd o’r neuadd sydd ddim yn amlwg i bobl.
Pa mor hawdd yw e i berson ‘di-Gymraeg’ geisio am le yn Neuadd Pantycelyn?
Hefyd oes unrhyw glem pa ganran sydd ddim yn siarad (neu ddim yn rhugl) yn Gymraeg ar y ffordd i mewn?
Dw i’n chwilfrydig, ‘na gyd.
Mae’n flin gyda fi am fethu’r protest. Pob lwc i chi a’r ymgyrch.
Dyma drawsgrifiad o’i ymateb:
Diolch Carl. Ie, Neuadd Cyfrwng Cymraeg ydyw. Mae’n reit hawdd ddod mewn fel dysgwr: nes i jyst dweud bo fi eisiau byw yno ac eisiau dysgu Cymraeg! Mae sawl un bob blwyddyn sy’n dod mewn yn ddi-Gymraeg ac yno ddysgu, ond dw i ddim yn hollol siwr o’r canran sori. Mae nifer hyd yn oed fyw [fwy] sy’n dod mewn yn ail-iaith ac yno gwella’u Cymraeg
Roedd y Daily Post yn gywir yn yr ystyr bod pobl yn gadael Pantycelyn fel siaradwyr Cymraeg.
Ond dw i ddim wedi canfod unrhyw dystiolaeth o ‘brawf ieithyddol’ ar y ffordd i mewn.
Wrth gwrs dyna sut mae cymunedau cyfrwng Cymraeg fod gweithio, ‘na i gyd sydd angen ydy cefnogaeth go iawn ac adnoddau digonol.
- Darllenwch Pantycelyn: Addysg ar ei orau yn ei gyfanrwydd.
Llun Pantycelyn gan Dogfael (Comin Creu)
Pantycelyn: Addysg ar ei orau
Mae bygythiadau gan Prifysgol Aberystwyth i gau Neuadd Pantycelyn, Neuadd Cymraeg y Brifysgol, wedi cael ymateb ffyrnig. Islaw, dwi’n manylu ar fy mhrofiad i o fyw ym Mhantycelyn er mwyn dangos pwysigrwydd y Neuadd.
Pan gyrhaeddais Neuadd Pantycelyn yn 2007, ro’n i’n di-Gymraeg a swil iawn. Dwi’n dod o dde-ddwyrain Lloegr yn wreiddiol, lle na siaredir Cymraeg, ac mae gen i syndrom Asperger, sy’n tarfu ar fy nealltwriaeth o sut i gymdeithasu ac ati.
Bu hyn yn newid yn gyflym! Cymraeg yw’r iaith bob dydd ym Mhantycelyn, ac ro’n i’n clywed e bobman – yn y coridorau, yn y Lolfa Fawr, yn y Ffreutur a mewn digwyddiadau cymdeithasol. Des i nabod lawer o bobl: mae’r ffurfweddiad yr adeilad, gyda choridorau agored ac ystafelloedd cymunedol, yn hwyluso cymdeithasu, ac yn hytrach na byw mewn fflat ble fyddai’n nabod efallai pump o bobl eraill, ces i gyfle gwych i fyw mewn cymuned bywiog o dros 200 o bobl. Roedd hynny’n profiad addysgol hefyd – des yn ffrindiau gyda phobl o bob ran o Gymru a thu hwnt, gydag amrwyiaeth helaeth o brofiadau, acenion a thafodiaethau. Dyma Cymru o dan un tô!
Mae’r ffurfweddiad y Neuadd hefyd yn hybu gweithgareddau, fel Corau, grwpiau eisteddfotol, Cymdeithas Taliesin (llenyddiaeth Cymraeg) a llawer mwy. Mae lleoli’r rhain yn yr un adeilad a’r llety yn arwain at llawer iawn yn mynychu’r fath cymdeithasau: mae dros 100 o fyfyrwyr yn y Côr Mawr yn aml. O fy safbwynt i fy hunan, bues yn cerdded heibio’r stafelloedd lle oedd y rhain yn digwydd, a nes i ymuno â llawer ohonyn nhw wedyn. Felly, dyma fi’n dysgu lawer am ddiwylliant Cymru, rhywbeth fyse fi fyth yn cael dysgu fel rhan o fy nghwrs academaidd.
Dw i ddim yn unig yn y fath bethau. Mae llawer o fyfyrwyr wedi dod i Bantycelyn o gefndir di-Gymraeg ac yno wedi gadael y Neuadd yn rhugl yn y Gymraeg. I lawer o Gymry hyd yn oed, sydd wedi dysgu’r Gymraeg yn yr ysgol, mae byw ym Mhantycelyn yw eu profiad gyntaf o’r Gymraeg fel iaith fyw, dydd i ddydd. Yn Rali Fawr Pantycelyn, a gynhaliwyd yn mis Chwefror 2014, bu Adam Price yn ymhelaethu ar sut naeth ei frawd ddod i Bantycelyn a dysgu Cymraeg, gan ddweud bod hynny wedi ysbrydoli fe hefyd i ddysgu’r Gymraeg. Dychmyga pa mor wahanol fyddai gwleidyddiaeth Plaid Cymru pe tasai rywun mor ddylanwadol ag Adam Price ddim wedi dysgu Cymraeg! Mae’r Neuadd wedi newid llawer o fywydau, gan gynnwys iaith, diwylliant ac hwyluso cymdeithasu ac annog pobl i gymryd rhan.
Mae Pantycelyn wedi newid fy mywyd yn llwyr, ac wedi agor llawer o ddrysau i mi. Ac yn wir, dyna beth yw addysg. Dw i wedi dysgu gymaint – Y Gymraeg, y diwylliant Cymreig, sgiliau cymdeithasol – nad oedd gennyf cyfle i ddysgu (o leiaf i lefel uchel) fel rhan o fy nghwrs yn y Brifysgol. Dyma efallai’r swyddogaeth mwyaf mae prifysgol yn gallu cyflawni: darparu’r fath addysg drwy brofiadau, drwy’r ochr llety, ochr yn ochr gyda’r darpariaeth academaidd safonol.
Mae’r Brifysgol yn gorfod rhoi ystyriaeth arbennig i’r Gymraeg, o dan ei siarter frenhinol (4.5):
“rhoi sylw arbennig, gan weithredu ar ei phen ei hun neu ar y cyd ag eraill, i anghenion addysgol Cymru, gyda golwg ar yr iaith Gymraeg a diwylliant, datblygiad economaidd a thraddodiadau cymdeithasol Cymru.”
Mae’r Brifysgol hefyd yn dweud eu bod yn awyddus i denu mwy o fyfyrwyr o Gymru i’r Brifysgol.
Mae Pantycelyn yn cyflawni’r amcanion yma fel y mae! Mae’n darparu profiad addysgol o’r Gymraeg ni cheir un rhywle arall yn y byd; mae’n Neuadd enwog ac eiconig sydd yn tenu darpar-fyfyrwyr o draws Cymru i’r Brifysgol. Yn aml, dydy darpar-fyfyrwyr Cymraeg eu hiaith ddim yn sôn am mynd i Aberystwyth, mae’n nhw’n sôn am mynd i Bantycelyn. Dyma sy’n dangos pa mor pwerus o arf recriwtio a marchnata yw Neuadd Pantycelyn. Hefyd, mae gan y Brifysgol cyfrifoldebau arbennig, fel yr unig Prifysgol sydd yng nghanol Cymru, ddim yn bell o’r ffin rhwng gogledd a de, ac fel y Brifysgol gyntaf yng Nghymru, i gynnal a chadw’r iaith Gymraeg yn y Brifysgol a’r genedl. Felly pe fyddai Prifysgol Aberystwyth yn cau Neuadd Pantycelyn, byddan nhw’n tanseilio’u strategaethau eu hunain ac wfftio eu cyfrifoldebau.
Beth sydd angen ei wneud felly? Cydnabyddir bod angen gwaith adnewyddu mawr ar Bantycelyn, er enghraifft y tô a’r ffenestri, tra’n cadw’r strwythur a chymeriad sydd yn wneud yr adeilad yn hwb i’r iaith a diwylliant Cymraeg. Mae’r Neuadd yn haeddu’r fath buddsoddiad, gan bod hyd yn oed awdurdodau’r Brifysgol yn cyfaddef bod diffyg buddsoddiad yn y Neuadd wedi bod ers blynyddoedd. Felly mae angen gosod amserlen pendant i wneud y gwaith yma. Tan hynny, mae angen cadw’r Neuadd ar agor, i sicrhau na chollir y cymuned arbennig sydd ynddi.
Fel hyn, mae’r Brifysgol yn gallu gweithio tuag at gyflawni ei hamcanion a’i chyfrifoldebau, ac mae pobl fel fi’n gallu cael profiad anhygoel. Hyd nes bod hynny’n digwydd, mae’r brwydr Pantycelyn yn parhau.
Lluniau gan Keith Morris (caniatâd), Dogfael (Comin Creu) ac Erin Angharad Owen (caniatâd)