Pang! Antur cerddoriaeth Gruff Rhys

Mae’r foment wedi cyrraedd! Mae’r albwm Pang! wedi cael ei rhyddhau, a fel ffan mawr o Gruff Rhys, faswn i ddim yn fwy cyffrous. Gwrandais i i’r albwm yn syth ar ôl ffeindio rhyw amser rhydd, a thrawyd fi gan natur eclectig ac ysbrydol yr albwm. Wnaeth egni y trac cyntaf, Pang!, teimladau hafaidd Bae Bae Bae, lleisiau ysgafn Ara Deg (Ddaw’r Awen), tiwn lleddf Niwl o Anwiredd, a thrymder Ôl Bys / Nodau Clust yn wneud yr argraffiadau cyntaf cryfaf.

Mae’n anodd i fi i beidio dod yn emosiwnol tra’n gwrando ar gerddoriaeth Gruff, ac y rheswm yw bod yna cysylltiad cryf rhwng ei gerddoriaeth o a fy narganfyddiad o’r iaith Gymraeg. Ar y pryd pan roeddwn i’n gwrando ar gerddoriaeth Gruff am y tro cyntaf, gwrandais i ar yr albwm Candylion yn gyntaf, ac wedyn, Yr Atal Genhedlaeth. Y traciau Gyrru Gyrru Gyrru a Ffrwydriad yn y Ffurfafen oedd fy nghyflwyniadau cyntaf i’r iaith Gymraeg, ac roedd yr albwm Yr Atal Genhedlaeth yn archwiliad fwy drylwyr o’r iaith. Ar ôl cael cyflwyniad i’r iaith, mi benderfynais i ddysgu hi, allan o chwilfrydedd. A, diolch i adnoddau ar gael ar yr we, dwi wedi cael rhyw llwyddiant gyda dysgu.

Fasai fy mhrofiad o ddysgu Cymraeg ddim yr un fath heb gerddoriaeth Gymraeg. Mae na wastad wedi bod cysylltiad rhwng cerddoriaeth Gymraeg a fy nghymhelliad i ddechrau (ac wedyn, parhau) dysgu Cymraeg, a chedoriaeth Gruff yn benodol yn golygu llawer i fi. Mae yna rhywbeth am y gerddoriaeth sy wedi cael effaith cryf arna i, efallai oherwydd mae yna wastad rhywbeth newydd i ddarganfod o fewn y gerddoriaeth, ac mae Gruff wastad yn defnyddio rhyw fath o arloesedd sy’n fy syfrdanu. Drwy wrando ar gerddoriaeth fo, wedi cael profiad nid yn unig o ieithoedd wahanol, ond o rhythmau a synau wahanol, a steiliau eraill o gerddoriaeth na chlywais i erioed o’r blaen.

Nid yw Pang! yn eithriad i hynny. I fi, mae’r albwm yr un mor alawol a siriol ag y mae’n anturus a llawn lledrith. Pob tro dwi’n gwrando ar yr albwm, mae rhywbeth wahanol yn sefyll allan i fi, tra ar yr un pryd yn atgoffa fi o beth wnaeth wneud i fi syrthio mewn cariad a cherddoriaeth Gruff bron i ddegawd yn ôl. Tro yma, drwy gwrando ar Pang!, dwi wedi cael fy nghyflwyno i offeryn o orllewin Affrica (y balafon) nad oeddwn erioed wedi clywed o’r blaen, ac ychydig bach o’r iaith Zulu (yn benodol ar y trac Ara Deg), diolch i’r cynhyrchydd Muzi. Heblaw am newydd-deb, mae Pang!, mewn ffordd, yn atgoffa fi o’r drysiau i gyd sy wedi agor i fi, o ganlyniad o gael profiad o rywbeth newydd. Mae gan yr albwm yr un natur anturus â’i ragflaenwyr, ond mae’n atgoffa fi yn arbennig o Candylion ac Yr Atal Genhedlaeth, ond efallai achos dwi’n teimlo’n mor hiraethus amdan y ddau albwm.

Erbyn hyn, dwi wedi sylweddoli bod gwrando ar gerddoriaeth Gruff drwy’r blynyddoedd wastad wedi bod yn ffordd i fi ehangu fy ngorwelion yn bell iawn iawn. Mae’r albwm Pang! yn beth gysurus i fi, ac yn rhywbeth i fwynhau, ond hefyd mae’n ysbrydoliaeth i fod yn anturus a pheidio byth bod yn agored i bethau a phrofiadau newydd.

Newydd sbon gan Gruff Rhys, Carwyn Ellis & Rio 18, Koffee, Twinfield

Mae Gruff yn tynnu ar ganu protest ar ei sengl newydd, Pang!, cân rhestr fel Caerffosiaeth, gyda help wrth Kliph Scurlock ar ddrymiau, Gavin Fitzjohn ar bres, a Krissy Jenkins ar ffliwt ac offerynnau taro.

Muzi, artist electroneg o Dde Affrica, wnaeth cynhyrchu a chymysgu yng Nghaerdydd a Johannesburg, ac mae’n debyg bod ei ddylanwad e dros ei naws yn gryf.

Dw i’n chwarae’r gân Bae Bae Bae gan Gruff o 2018 o hyd, a’i ailgymysgiad ardderchog gan Muzi sydd ychydig yn gyflymach ar gyfer dawnsio. Mae’r ddau wedi gwneud cân ar y cyd fel rhan o brosiect Africa Express ac dyna sut wnaethon nhw ddechrau cydweithio (yn ôl cyfweliad Lauren Laverne).

Mae sôn bod elfennau o’r fideo sy’n dod â Magritte a Microsoft Windows 95(!) i’r cof – diolch i Mark James, cydweithiwr oes Gruff Rhys am hynny. Mae’n iawn i fod yn hollol sgwâr bellach.

Pang! fydd enw yr albwm hefyd (gair amlbwrpas sydd â chyfeiriadau fel gair Cymraeg mewn Geiriadur Prifysgol Cymru yn ôl hyd at 1637), ac bydd ambell i bennill ar yr albwm yn cynnwys yr iaith Zulu yn ogystal â’r Gymraeg.

Dyma’r rhestr o draciau ar Pang!:

  • Pang!
  • Bae Bae Bae
  • Digidigol
  • Ara Deg (Ddaw’r Awen)
  • Eli Haul
  • Niwl O Anwiredd
  • Taranau Mai
  • Ôl Bys / Nodau Clust
  • Annedd Im Danedd

Yn yr oes gythryblus hon mae rhywbeth addas iawn ac addawol iawn am gydweithrediadau amlieithog ar draws wledydd, a dros ffiniau o gwmpas beth sydd wedi cael ei glywed o’r blaen. Hynny yw, dw i ddim wedi clywed llawer iawn o affro-guriadau Cymraeg hyd yn hyn, mae’n diriogaeth ffrwythlon iawn ac dw i eisiau clywed mwy.

Fel mae’n digwydd dw i’n darllen Rip It Up and Start Again gan Simon Reynolds, sydd yn canolbwyntio ar y cyfnod cerddorol hynod ddiddorol rhwng 1978 a 1984 – bandiau cymysg, ym mhob ystyr o’r gair, fel The Selecter, The Specials, Magazine, The Pop Group – ac mae rhywfaint o gymhariaeth i’w wneud â heddiw o ran gyflwr y gymdeithas ehangach a gwrthdaro gwleidyddol.

Fel yn achos Carwyn Ellis & Rio 18 mae’n ddiddorol nodi bod cerddor[ion] o’r traddodiadau gwahanol yn cyfrannu fel cydweithwyr go iawn ar y prosiectau.

Oedd prinder o bossa nova Cymraeg yn y byd hyd yma, ac sawl ffordd o geisio cael y sain yn iawn. Ond nid oes budd mewn ceisio efelychu arddull rhywun arall mewn modd Jamie Oliver-aidd. Mae parch i’r genre, y traddodiad a’r bobl – y ddwy (tair, pedair) ffordd. Mae technolegau’r byd cyfredol wedi hwyluso hyn ond mae’r sain yn fytholwerdd fel baner Brasil.

I enwi rhai o’r cerddorion ar brosiect Carwyn Ellis & Rio 18: Kassin, Domenico Lancellotti, Andre Siqueira, Manoel Cordeiro, Shawn Lee hefyd, yn ogystal ag Elan a Marged Rhys, Georgia Ruth Williams, Gwion Llewelyn ac Aled Wyn Hughes.

Dyna oedd un o anthemau o’n i wedi clywed yng Ngharnifal St Paul’s ym Mryste dros y penwythnos eleni, cân fachog am fendithion a diolchgarwch gan gantores egnïol o Spanish Town, Jamaica.

Mae Koffee yn rhan o dueddiad arwyddocaol tuag at ganeuon ymwybodol yng ngherddoriaeth Jamaica gyda Chronixx, Protoje ac artistiad eraill fel Kabaka Pyramid a Junior Kelly.

Mae lot o ymdrech wedi mynd mewn i’r teimlad naturiol yn y fideo – dungarees, canu wrth gael trin gwallt, olwyn yn yr awyr gyda gwên. O ran hyn mae wheelies i weld wedi dod yn ôl ar strydoedd byd-eang, ac mae’n teimlo fel bod elfen o wrthdystiad iddyn nhw.

Mae tipyn o beiriant tu ôl i Koffee – un o brif labeli’r byd (Columbia) a sawl cynhyrchydd profiadol megis Walshy Fire o Major Lazer.

Cân yn rhannol am fod yn ffan ydy Iawn gan Pop Negatif Wastad (yn fy nghlustiau i). Dyma Twinfield, peiriant un-dyn, yn wneud ei fersiwn newydd ei hun, ac mae’n swnio’n rymus ar system sain fawr. Mae ei gynhyrchiad yn atgoffa fi o’r gân Your Silent Face gan New Order oddi ar Power, Corruption & Lies – mewn ffordd dda.

Gallech chi lawrlwytho’r ffeil Iawn am y tro, a phodlediad Dim Byd Gwell i Neud am bach o ysbrydoliaeth.

Nodwch fod rhai o’r hen ganeuon wedi diflannu oddi ar gyfrif Soundcloud Twinfield, pob un oedd wedi ei chynnwys yn y cyfweliad Twinfield dair blynedd yn ôl! Dw i’n cymryd bod rhaid i rywun symud ymlaen weithiau… efallai bod dileu gwaith yn rhan o’r celfyddyd rhywsut. Croeso i fyd Twinfield.

Gruff Rhys: pleidleisiwch UE

Meddai Gruff Rhys ar ei flog:

Cofrestrwch i bleidleisio!

Wele gân serchus yn yr iaith Saesneg a ddaeth i mi tra’n synfyfyrio tra’n trwsio fy radio – pam ysgrifennu hon yn y Saesneg? Wel – ysdywed Dafydd Iwan: pam ma’ eira yn wyn gyfaill? Pwy a wyr beth sy’n gyfrifol am awen adloniant ysgafn mor afreolus.

Ta waeth – ysgrifennwyd y gân – a dyma hi a siawns y bydd y nesaf yn y Gymraeg.

Heb unhryw arbenigedd gwleidyddol wrth gwrs y tu hwnt i wleidyddiaeth ac economeg canu pop – teimlaf rywsut – yn y funud sydd ohoni – fod gwell gobaith i’r Cymry ac i amgylchedd Cymru o fewn yr UE.

Yn amlwg mae angen diwygio y gyfundrefn afiach anemocrataidd bresennol sydd ym Mrwsel ond ddim yn y ffyrdd yr awgrymwyd gan Cameron a’i griw elitaidd ond efallai yn debycach i beth o syniadaeth yr economegydd penfoel o Roeg Yanis Varoufakis sydd a gwell profiad o drin ac effeithiau eithafol y ‘Troika’ ar wlad gymharol fach.

Dwi di bod yn bwrw golwg ar wefan y mudiad ifanc diem25.org sy’n awgrymu ffyrdd ymlaen pan-Ewropeaidd all gynnal y gobaith heddychlon a fu’n rhan o’r ysgogiad dros ffurfio’r Undeb yn y lle cyntaf, a’i ategu a democratiaeth dryloyw sy’n parchu sofraniaeth ddiwyllianol dros rym y cwmniau gor-anferth sy’n debygol o fygwth ein traddodiad o lywodraeth lês os caiff erchyllderau cytundebol fatha TTIP eu pasio gan senedd Ewrop.

Cychwyn ymgyrch felly fydd y refferendwm – nid ei diwedd hi.

Yn amlwg ma’n boen fod hyn yn digwydd ynghanol tymor etholiadol ein gwlad ond efallai ei fod on gyfle i ddiffinio ein gwleidyddiaeth hefyd.

Ta waeth, does na’m byd gwaeth weithia’ na cantorion pop gor-ddifrifol yn trafod erchyllderau’r byd felly dyna ddigon o falu, yn ôl a mi at y canu…

UE Dros Gymru!

Plant a phobl ifanc yn canu caneuon Gruff Rhys

Dyma ambell i blentyn yn canu caneuon Gruff Rhys. Ffeindiais un pan o’n i’n chwilio am sioeau Gruff ar YouTube. Ac wedyn ffeindiais un arall ac un arall. Gadewch i mi wybod os oes mwy o gwmpas!

Gyrru, Gyrru, Gyrru yw’r cytgan hawsaf a mwyaf bachog erioed – mewn unrhyw iaith. Dyma berfformiwr ifanc yn gwneud ei ddehongliad trwy feicroffon Paper Jamz newydd sbon. Dyw e ddim yn hynod wahanol i’r offerynnau mae Gruff ei hun yn defnyddio. Cafodd y fideo ei lanlwytho ar ddydd Nadolig yn 2014. Efallai bod e wedi cael amser i ddysgu Iolo Iolo Iolo erbyn hyn hefyd, pwy a ŵyr.

Yn ôl y disgrifiad YouTube mae’r dyn nesaf yn ffan mawr o Gruff, yn enwedig ei albwm solo gyntaf Yr Atal Genhedlaeth.

Dyma fe’n ffeindio ystyron newydd o fewn Gwn Mi Wn. Arbennig iawn.

Mae hi’n edrych fel bod ei berfformiad o Sensations in the Dark o’r un cyfnod.

Dyma bobl ifanc o Gaernarfon a’i chylch yn wneud addasiad clyweledol o’r enw Cylchoedd Rownd Y Byd. Mae’r tiwn yn dechrau ar ôl tua 1:00. Diolch yn fawr iddyn nhw am berfformio a rhannu’r fideo siriol hwn. Nid cyfansoddiad Gruff yn unig ydy hwn ond yr holl Anifeiliaid Anhygoel o Flewog wrth gwrs.

Dylai geiriau ac alawon Gruff fod ar y cwricwlwm i bawb, nid jyst y rhai sy’n digon ffodus i gael rheini, athrawon a thiwtoriaid sy’n gwrando arno fe. Addysg Gruff i Bawb.

Praxis Makes Perfect: gig theatr Neon Neon (Gruff Rhys a Boom Bip) ym mis Mai 2013

gruff-rhys-boom-bip

Os oeddet ti’n meddwl pa fath o waith celf yn union fydd yr artist amlgyfryngol Gruff Rhys o Fethesda yn wneud nesaf ar ôl ffilm ddogfen realaeth hudol, llew papur ac arddangosfa o westy a wneud o boteli siampŵ, wel dyma’r ateb.

Mae National Theatre Wales newydd datgan gwybodaeth am brosiect newydd Neon Neon (Gruff Rhys a Boom Bip) – rhywbeth rhwng sioe theatr gydag actorion a phopeth, gig byw a ‘phrofiad gwleidyddol’ o’r enw Praxis Makes Perfect.

Mae’r stori yn seiliedig ar fywyd miliwnydd, Giangiacomo Feltrinelli, y cyhoeddwr a chwyldroadwr Comiwnyddol o’r Eidal. Fe wnaeth cyhoeddi Dr Zhivago ymhlith lot o lyfrau eraill.

praxis-makes-perfect-gruff-rhys-boom-bip-650

Fel rhan o’r ymchwil aeth Gruff gyda’r sgwennwr theatr Tim Price i Milan a Rhufain er mwyn cwrdd â Carlo Giangiacomo, y mab sydd wedi cyhoeddi bywgraffiad am ei dad ac wedi etifeddu’r busnes cyhoeddi teuluol Feltrinelli Editore. Ar hyn o bryd mae Price, Gruff a Bip yn gweithio gyda tîm o bobl gan gynnwys cyfarwyddwr Wils Wilson i weithio ar y sioe.

Tra bydd curiadau disco Eidalo yn chwarae rwyt ti’n gallu chwarae pel fasged gyda Fidel Castro, cael dy dirboeni gan y CIA neu smyglo dogfennau mas o Rwsia (hoffwn i ddweud fy mod i’n cyfansoddi’r geiriau yma ond does dim angen). Gobeithio fydd pobl Cymraeg ddim yn siarad dros y gigs arbennig yma, fel maen nhw wastad yn!! (heblaw os fydd siarad yn rhan o’r profiad, sbo).

Mae’r sioe yn dilyn yr albwm cychwynnol Neon Neon, Stainless Style, prosiect cysyniadol am y miliwnydd car John DeLorean gydag ychydig o help gan ffrindiau fel Cate Timothy.

Dyma I Lust U o 2008.

Bydd albwm newydd hefyd yn ôl y datganiad i’r wasg a rhyw fath o ffilm ddogfen gan Ryan (dim cyfenw hyd yn hyn). Bydd cyfle i glywed trac newydd ac archebu tocynnau i’r sioe, sydd ym mis Mai eleni mewn lleoliad ‘cyfrinachol’ yng Nghaerdydd, nes ymlaen.

Fel blogiwr mae’n rhaid datgan diddordebau. Dw i’n wneud ambell i job i NTW. Ond dw i’n methu aros i brynu fy nhocyn i’r sioe yma.