Gweledigaeth 360? Hoff draciau 2011

Mae rhestrau 10 uchaf yn un o’r ffurfiau yna o ysgrifennu sydd yn mynnu ymateb. Dyna ydi eu pwrpas nhw’n aml iawn. Mae rhestr fel hyn mor oddrychol, ond eto, mae’r ffaith ei fod yn cael ei argraffu mewn papur newydd neu gylchgrawn yn aml yn rhoi’r argraff (heb drio gwneud hynny) ei fod yn definitive.  Wrth gwrs, mae pawb sydd â ffefryn sydd ddim ar y rhestr yn teimlo rywsut bod y rhestr yn RONG. “On’d yw hiwmor yn rhywbeth personol” meddai’r feddargraff ar grys-t rhaglen Hwyrach Slaymaker bac in ddy dei, a dyw cerddoriaeth ddim gwahanol debyg. Ond mae na asgwrn gen i i’w grafu efo rhestr ddiweddar.

Mi ddarllenais i restr 10 cân uchaf 2011 Owain Sgiv ar flog Golwg360 gyda diddordeb (Rhan 1 a Rhan 2), ond mae’n rhaid cyfadde i mi gael fy siomi gan rychwant yr arddulliau oedd yn cael ei arddangos yn y caneuon. Mae’r rhestr i gyd wedi ei boblogi gan ddynion ac i gyd bron yn gerddoriaeth sydd er efallai ddim i gyd yn beth allai rywun alw’n indie, yn yr un cyffiniau.  O’n i’n disgwyl gweld ambell i curveball yna, ambell syrpreis sonig i dawelu fy meddwl. O’n i’n sicr yn disgwyl gweld merch yna, ond wela i ddim syrpreis yn y pac yma sori. Ydi sîn gerddoriaeth Gymraeg wir yn meddu ar cyn lleied o amrywiaeth â hynny?

Lleuwen: un o'r artistiaid 'eraill' llynedd?!

Dwi’n gwybod yn sicr nad ydi’r rhestr fod yn gynrychioladol, ac efallai wir ei bod yn anheg honi bod Sgiv yn awgrymu hynny, ond oes dim un artist electronig yno er enghraifft, er bod nifer o gerddorion Cymraeg gwych yn torri cwys yn y maes yma, a’u bod wedi bod yn cael eu chwarae gan DJs radio Cymraeg a Saesneg. Does dim merchaid yno, er bod nifer fawr o ferchaid talentog a gwych yn artistiaid solo ac aelodau o fandiau Cymraeg (be ddigwyddodd i Rufus Mufasa gyda llaw?). Lle mae nhw?

Dwi ddim am ymateb gyda deg uchaf fy hun, ond mi hoffwn i gynnig rai synau sydd yn mynd tu hwnt i’r hyn mae Sgiv yn gynnig, er mwyn trio dangos ychydig o’r amrywiaeth dwi’n weld. Mae llawer heb iaith, lot yn electronig, mae gan rai deitl Saesneg (oooh!), ond mae nhw gyd gan Gymry Cymraeg hyd y gwn i ac yn haeddu cael eu trin fel rhan o sîn gerddoriaeth Gymraeg. Faswn i wrth fy modd yn clywed am rai traciau eraill sydd falle heb gael sylw digonol, felly postiwch ddolen iddyn nhw yn y sylwadau.

Y Pencadlys – Ymestyn Dy Hun
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/26394273[/soundcloud]

Ifan Dafydd – Miranda
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25970775[/soundcloud]

Crash.Disco! – Chezza V
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25211565[/soundcloud]

Y Gwrachod – SaiMo
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/9171219[/soundcloud]

The High Society – Nos Ddu (live in the woods)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/13802734[/soundcloud]

Gwibdaith Hen Frân – Trôns Dy Dad (Plyci Mix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25051895[/soundcloud]

Jakokoyak (feat. Stuart Jones) – 2 Lions Fflat
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/19843263[/soundcloud]

Trwbador – Eira (Avan Rijs Remix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/30441443[/soundcloud]

Huw M – Ba Ba Ba (Dileu Remix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/28526109[/soundcloud]

Y Llongau – Llwyd
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/31305142[/soundcloud]

Ojn – Tonfedd Oren
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/19366892[/soundcloud]

Kronwall – Y Gwir (Plyci Mix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/15899366[/soundcloud]

Aeron – Clear Morning
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/16258132[/soundcloud]

Auftrag – International Gemological Symposium (1991)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/18924790[/soundcloud]

Banc – Arogl Neis
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/31868409[/soundcloud]

Codex Machine – Santa vs. Barbara
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25466668[/soundcloud]

Daniel ‘Dano’ Llyr Owen – Fi ‘di Fi, Gary! by Gary Bendwr
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/12492765[/soundcloud]

El Parisa – Lleuad Llachar
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/30371910[/soundcloud]

JG Mix (demo)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/28618325[/soundcloud]

Y Bwgan – Penmon 95

Lleuwen – Dwi’n Gweld

Pocket Trez – Ie Ie Ie

Dr Wuw – Bong Song

MC Mabon, Ed Holden, Tesni Jones, Ceri Bostock a Dave Wrench – Dwi’n Dod o Rhyl (trac 3)
http://www.bbc.co.uk/radiocymru/c2/safle/unnos/orielau/rhaglen12.shtml

Retromania ac ailgylchu diwylliant pop, oes gormod?

Dyma un o fy hoff lyfrau o lynedd, Retromania gan Simon Reynolds. Tybed os oes unrhyw bobol Cymraeg eraill wedi ei darllen hefyd? Os oes gyda ti unrhyw ddiddordeb mewn diwylliant pop fel newyddiadurwr, DJ neu artist mae’n hanfodol yn fy marn i.

Mae’r llyfr yn manylu ein obsesiwn gyda’r oes pop a fu. Roedd wastad rhyw elfen o ddiddordeb mewn y gorffennol ond bellach mae lot mwy o enghreifftiau fel: bandiau yn ailffurfio, ail-creu neu ailgymysgu hen gerddoriaeth, ail-rhyddhau clasuron enwog a choll, artistiaid fel Duffy, Amy Winehouse, White Stripes, Girl Talk a Primal Scream ac amgueddfeydd pop o gwmpas y byd.

Mae Reynolds hefyd yn awgrymu gwreiddiau’r sefyllfa: argaeledd hen gerddoriaeth ar YouTube, Spotify ac MP3 (oedd ein 60au trwy’r dosbarthu yn hytrach na’r arddulliau cerddorol a genres newydd?), llwyddiant y diwydiant hanes pop fel busnes, gwahaniaethau gwleidyddol rhwng y 60au a nawr, hyd yn oed pethau fel diwedd Ras Ofod, diwedd moderniaeth a’r golled diddordeb mewn ‘Y Dyfodol’ fel cysyniad (e.e. diffyg ffuglen wyddonol) neu golled gobaith mewn beth sydd ar y gweill yn gymdeithas yn gyffredinol.

Beth sy’n digwydd pan fydden ni wedi ailgylchu popeth o’r gorffennol? Ydy’r obsesiwn yn bygythiad i arloesi a seiniau newydd nawr? Oedd y 60au ac ati yn arbennig ac unigryw mewn ffordd? Fydd gobaith o ysbrydoliaeth newydd yn ein degawd, oes ffordd mas?

Dw i’n bwriadu sgwennu cofnod neu dau neu tri ar Y Twll pan fyddi i’n gallu ffurfio meddyliau. Prif ffocws Reynolds yw diwylliant a diwydiant Anglo-Americanaidd sydd wedi bod yn ddylanwadol iawn ar Gymru wrth gwrs. Heblaw darn am Andy Votel a sôn bach am Welsh Rare Beat fel enghraifft does na ddim lot am Gymraeg yn uniongyrchol ond dw i’n meddwl bod mewnwelediadau i ein cerddoriaeth hefyd, naill ail SRG, pop o Gymru neu pa bynnag categori ti eisiau ystyried. Felly gwnaf i drio awgrymu syniadau cynnar am ei pherthnasedd i ein pop hefyd.

Gweler hefyd:

Archif cylchgrawn Sothach

Gwychder. Sothach oedd cylchgrawn am roc a phop o Gymru yn gynnwys erthyglau a chyfweliadau gyda Ffa Coffi Pawb, Manic Street Preachers, Jess, Datblygu Geraint Jarman a’r Cynganeddwyr, Eirin Peryglus, Recordiau Ankst, Tynall Tywyll, Beganifs, Anhrefn, Jecsyn Ffeif, Steve Eaves, Aros Mae, Daniel Glyn a mwy…

Mae archif cylchgrawn Sothach ar y we gyda rhifynau o 1989, 1992 – a mwy i ddod. Dw i wedi cadw pob PDF ar fy disc heddiw ar gyfer y nosweithiau tywyll. Mae’r cymhariaethau gyda’r sin 2011 yn ddiddorol.

Dyma gofnod blog gan Dafydd sydd yn esbonio mwy am y prosiect digido.

Gweler hefyd: Ffeiliau Ffansin

The Welsh Extremist: llyfr am ddim i eithafwyr sy’n hoffi llenyddiaeth

I HAD GROWN up with the word extremist almost constantly in my newspaper – Kenya, Cyprus, Israel, Malaya, Aden; very often the word changed to terrorist and then one day the words would disappear and the head of a new independent state would arrive in London to meet the Queen.

…yw brawddeg gofiadwy gyntaf The Welsh Extremist gan Ned Thomas, awdur, meddyliwr a newyddiadurwr (i The Times yn y 60au yn ogystal â chyhoeddiadau eraill).


Ned Thomas - The Welsh Extremist

Mae Cymdeithas yr Iaith newydd ail-gyhoeddi’r llyfr The Welsh Extremist fel fersiwn digidol am ddim – dan drwydded Creative Commons:

Ned Thomas – The Welsh Extremist (PDF)

(Neu OpenOffice / TXT)

Daeth y llyfr mas yn wreiddiol yn 1971 trwy gwmni Victor Gollancz o Lundain ac wedyn fel clawr meddal trwy’r Lolfa o Dalybont.

Yn y llyfr mae Ned Thomas yn trafod yr ymgyrchoedd dros statws a hawliau i’r iaith a dros sianel deledu Cymraeg. Meddai’r awdur Niall Griffiths am y llyfr:

Non-fiction, and frightening; not because of its promotion of militancy, heck no, but because of its revelations and analysis concerning the insidious and evil hegemonic takeover of whole countries, entire ways of life. On behalf of all oppressed nations, and for the individual creative effort threatened by the barren swamp of enforced uniformity. As vital now as it was in the 70s, and as important as Franz Fanon’s The Wretched of the Earth. Endorsed by Raymond Williams, and he knew a thing or two.

Mae Ned Thomas yn cyfrannu penodau llawn am Saunders Lewis, Dr Kate Roberts, Gwenallt. Efallai bydd rhai o’i bwyntiau yn amlwg i ddarllenwyr Y Twll achos roedd e’n meddwl am gynulleidfa di-Gymraeg ond mae’n werth darllen am yr amser a’r barnau profoclyd, e.e. y peth yma am yr ‘SRG’ yn y 60au a 70au versus Cân i Gymru:

It would be wrong to suggest that all Dafydd Iwan’s songs are political – he sings folk songs and love songs, children’s songs and settings of Welsh poems – or indeed that all his political songs are successful; nor is he the only writer of good political and satirical songs (there are Huw Jones and Mike Stevens). But one can say of the whole Welsh pop movement that it has derived its special character, and reached its highest point, in the political songs, and also that these are the songs which, generally speaking, have sold best. Through the popular song, through Dafydd Iwan in particular, the ideas of the Welsh leadership have been able to get through, in one of the few ways now open, to the ordinary Welsh-speaker, especially in the younger generation. A sure sign that they are getting through is the fact that Welsh members of parliament have from time to time spoken of the pop movement as if it were a sinister conspiracy. There have been efforts to divert the pop impulse into non-political channels, too. In Investiture year a “Song for Wales” competition was organized on television, where clearly a non-protesting approach was required. The results were lamentable as one would expect. The fact is that the liveliness of the young Welsh generation and of its singing is inseparable from the protest.

Mae fe’n codi’r pwynt o’r diffyg safbwyntiau amgen, yn enwedig yn Gymraeg ac ar y teledu, pan oedd yr Establishment yn darlledu’r Arwisgiad Charles yn 1969.

The inadequacy of Welsh television for the task of working out conflicts within the community was brought out during the period of the Investiture of the Prince of Wales in 1969…

Long before the summer the publicity machine, working from London in English and other languages to the world, had got into its stride. I was working in the Central Office of Information at the time and remember the stream of anodyne articles about Wales going out in preparation for the Investiture. Every heraldic and ancestral detail, every small irrelevant anecdote about Wales was unearthed. There was, of course, no suggestion of this being a country with any conflicts…

The occasion, seen from London, was at best a splendid spectacle, at worst another endearing royal joke.

The trouble was that this was also the kind of treatment that virtually monopolized the screens of the Welsh community within which feelings ran very high. Television in Welsh, in the small number of off-peak hours allowed it, tried to let sides put their case (though even this was limited by the timidity of regional administrators), but because of the organization of television, it was wholly drowned by the spate of English on the same channel. The result was that people felt that a tremendous public relations act was being put over, the media were a form of imposition, not something we shared and could use to work out our differences.

Dw i’n amau os oedd e’n hapus i weld y briodas frenhinol yn Gymraeg ar S4C mis diwethaf, er oedd mwyafrif o Gymry yn eithaf bodlon i’w derbyn heb sylw. Fel y dwedais, mae’r gymariaethau yn ddiddorol.

BONWS: Ned Thomas ar Pethau / ‘Ned Thomas and the Condition of Wales’ (erthygl)