Geraint Jarman 17/8/1950 – 3/3/2025

Geraint Jarman

Roedd Geraint yn anhygoel. Ers glywed am ei farwolaeth echddoe, mae e di bod ar fy meddwl yn barhaol. Geraint y perfformiwr, Geraint y bardd, Geraint y cynhyrchydd, Geraint y mentor, Geraint y Cymro, Geraint y tad a’r gwr, Geraint y dyn.

Roedd Geraint yn un o’r beirniaid pan gystadlodd Clustiau Cŵn, y band roeddwn i’n canu gyda, yng nghystadleuaeth Yr Awr Fawr, BBC Cymru nol ym 1979. Roeddwn i wedi syfrdannu. Jarman oedd Y seren roc Gymraeg.

Roedd Gwesty Cymru newydd ddod allan yn dilyn y campweithiau Hen Wlad fy Nhadau a Tacsi i’r Tywyllwch. Roedd hyn fel cael David Bowie yn feirniad ar yr X-Factor.

Pan enillon ni, cawsom y cyfle i ryddhau record sengl ac i berfformio ar lwyfannau ledled Cymru. Roedd cael rhannu llwyfan gyda’r Cynganeddwyr yn anhygoel i grwp yn ein harddegau. Tu ôl i’r llwyfan roedd Geraint a’r band yn gyfeillgar ac yn hael ac fe gawsom ni’n ddylanwadu’n enfawr ganddynt.

Roeddwn i’n aml yn bwmpio mewn i Geraint mewn gigs reggae niferus Caerdydd ac roedd e wastad yn dweud helo. Ar ôl i Clustiau Cŵn ddod i ben, gofynodd os oeddwn i am ddechrau grwp newydd. “Mae grwpiau yn werthfawr – fe ddaw yr un i ti” medde Ger.

Roedd y ffordd roedd yn mentora ac yn annog artistiaid yn ystod cyfnod Criw Byw a Fideo9 yn hael ac yn ddiffuant. Heb ei anogaeth fydde Ankst ac artistiaid eu roster ddim hanner mor gynhyrchiol. Y Cyrff, Ffa Coffi, Crumbloeers, Llwybr Llaethog, Erin Peryglus a Datblygu, Wwwz, Diffiniad a’r Gwefrau. Fe helpodd fy ngrwpiau i: Traddodiad Ofnus (gyda Mark Lugg) a Pop Negatif Wastad (gyda Esyllt Anwyl). Fe wnaeth yn siwr mod i’n cael amser stiwdio pan wedes i mod i am wneud ‘house music’ ac fe aned Tŷ Gwydr gyda’r track Rhyw Ddydd.

Heb ei anogaeth, dwi’n amau os fydde Cool Cymru wedi digwydd yn y ffordd mor ysblenudd wnaeth e yn y 90au. Roedd ei gefnogaeth a’i gyfraniad mor bwysig a hynny.
Ddaeth yn ôl at y llwyfan o’r diwedd ac fe sgrifennodd rhagor o ganeuon hynnod. Roedd y perfformiadau yn ystod Eisteddfod Caerdydd yn 2018: un gyda cerddorfa yng Nghanolfan y mileniwm ac un yn nhywyllwch Clwb Ifor Bach yn wirioneddol wych.

Da ni di colli gymaint o gyfeillion annwyl yn ddiweddar. David R Edwards, Dyfrig Wyn Evans, Emyr Glyn Williams a nawr Geraint Jarman.

Y tro dwethaf welais i e oedd yn angladd Martin McCarthy, cyfarwyddwr gymaint o gynnyrch Criw Byw. Roedd Ger yn eistedd rownd bord yn hel atgofion gyda Lugg, John Gedru ac Emyr. Roedd rhaid i mi adael yn gynnar, ond cyn i mi fynd, teimlais yr angen i ddatgan mod i’n caru pob un ohonynt. Dyma’r tro olaf i mi weld Emyr hefyd.

Geraint – roedd dy gyfraniad yn anferth. Fe ddest ti ag ‘edge’ ddinesig i roc Cymraeg ac fe geisieist ‘normaleiddio’r Gymraeg’ ar sîn roc Caerdydd. Roeddet ti’n wych: yn ddylanwad ac yn gyfaill i gymaint ohonom ni. Yn hael ac yn ddoeth. Yn dad bedydd i’n diwylliant modern. Diolch i ti am dy wasanaeth ac am dy fodolaeth. Da ni gyd yn rocyrs â gwalltiau cyrliog erbyn hyn.

5/3/25

Diolch o galon i Gareth Potter am roi caniatâd i wefan Y Twll ail-gyhoeddi’r deyrnged hyfryd yma.

Adolygiad: rhaglen ddogfen Geraint Jarman ar S4C

Geraint Jarman, llun oddi ar wefan BBC

Dyma adolygiad gan Bethan Williams o raglen ddogfen Geraint Jarman a ddarlledwyd ar S4C ym mis Mai 2015. Ar hyn o bryd, dydy’r rhaglen ddim ar gael trwy ddulliau trwyddededig.

Dilyn Geraint Jarman a chyfweld ag e wrth iddo berfformio gigs a recordio’i albwm ddiweddara mae’r rhaglen.

Mae’n amlwg taw cyfansoddi a cherddoriaeth yw bywyd Jarman. Mae’n dweud ei fod yn mwynhau recordio a chyfansoddi o hyd, a’i fod yn un o’r pethau yn ei fywyd nad ydy e wedi mynd ‘yn ffed up ohono’.

Dechreodd ysgrifennu fel ‘outlet’ i’w agwedd o wrthod cydymffurfio a mitsio o’r ysgol ac mae’n dal ati achos ‘Be wnawn i heblaw am be ‘sgen i?’.

Mae’n amlwg yn llwyddo i dynnu pobl i’w gerddoriaeth – y fenyw mae’n sôn amdani sy’n gwrando ar ei recordiau bob dydd; y cerddorion rydyn ni ei weld e’n cydweithio â nhw fel ffrindiau; ei ferched, sy’n canu ar yr albwm ddiweddaraf a hyd yn oed diwylliant!

Wrth ganu reggae, diwylliant sy’n sôn am gam-drin a chael eich gwrthod, roedd e’n teimlo fod y diwylliant hwnnw’n uniaethu â’r Gymraeg – drwy gerddoriaeth.

Mewn cyfweliad o’r 70au am ddylanwad reggae mae’n dweud fod neges ei ganeuon wedi’i chlymu gyda’r diwylliant Cymraeg a dyna pam ei fod yn canu reggae yn Gymraeg.

Un o’r pethau mwyaf dwi’n ei gysylltu gyda Jarman yw’r sbecs haul, hyd yn oed mewn lleoliadau tywyll mae’r sbecs tywyll yn aros. Mae’n esbonio ei fod wedi dechrau gwneud am nad oedd e am i’r gynulleidfa i’w weld e, achos nyrfs – ac yn cyfaddef fod y nyrfs yn dal i ddod cyn gigs. Yn ystod y rhaglen mae’r sbecs tywyll yr un mor amlwg.

Wrth fynd nôl i ardal ei fagwraeth a sôn am brofedigaeth a gafodd yn fachgen ifanc er enghaifft mae’n gwisgo’r sbecs; ond wrth drafod cerddoriaeth mae’r sbecs ar goll.

Falle mai fi sy’n darllen gormod i hynny ond roedd e’n fwy parod a chyfforddus wrth siarad am gerddoriaeth. Roedd rhywbeth arall yn digwydd tu ôl i’r sbecs, heb yn wybod i’r gynulleidfa, ond bydd rhaid i chi wylio i weld beth!

Llun oddi ar wefan BBC

Adolygiad albwm: Geraint Jarman – Brecwast Astronot

Dyna lle ro’n i’n arnofio am ddyddiau ar gwmwl rhif 9, newydd ddychwelyd o Efrog Newydd ac yn dyheu am fynd nôl, pan laniodd yr albwm Brecwast Astronot drwy’r post. A minnau di bod yn chwarae cyfuniad o High Violet gan The National a’r Treya Quartet yn ddi-dor ers dod nôl – yn dychmygu bo fi dal rhywle rhwng Bedford Ave yn Brooklyn a siop lyfrau Rizzoli ar West 57th – roedd hi’n hen bryd i mi ddychwelyd i’r ddaear, a diolch i Geraint Jarman cês y comedown melysaf erioed i realaeth y Rhath.

Heb fynd dros ben llestri’n llwyr, mae’r albwm hirddisgwyliedig hon yn wych. Dwi di cael wythnos dda o wrando arni’n nosweithiol bellach, ac wedi dod at y casgliad ei bod, nid yn unig yn instant classic, ond yn instant classic sydd hefyd yn treiddio’n dawel i’ch isymwybod nes bod ambell gan yn gwmni gloyw wrth giniawa al desko y diwrnod wedyn.

Y mae’r casgliad hwn yn cynrhychioli cam yn ôl o’r dylanwadau reggae a dub fu’n llywodraethu gwaith Jarman dros y degawd a mwy diwetha gan greu naws cyfarwydd, cynnes a chartrefol diolch i griw o gerddorion sy’n rhan o’i deulu estynedig, ac yn artistiaid y mae gan y dyn ei hun yn amlwg barch anferthol tuag atynt.

Mae hi’n albwm llawn atgofion melys a theyrngedau annwyl i gariadon, arwyr ac eneidiau hoff cytun, sydd yn achos ambell un- y gân gynta Miss Asbri 69 a Syd Ar Gitar, er enghraifft- yn cynrhychioli peiriant amser ‘nôl i’w ieuenctid seicadelig, gydag eraill wedyn yn cyffwrdd â cholled a byrhoedledd bywyd mewn ffordd annisgwyl o gadarnhaol .

Efallai ar y gwrandawiad cyntaf fod rhai’n eich taro fel caneuon tywyll, rhybuddiol, ond ar ôl gwrando arnynt eto, datgelir dirgelion pellach a delweddau cryfion sy’n croesddweud hynny’n llwyr.

Yn wir, dim ond un gân faswn i’n ei disgrifio sy’n ymylu ar felancoli, ac un o’r harddaf yw’r rheiny, sef Nos Sadwrn Bach – cân hyfryd o hudolus am noson random, glawiog mas yng Nghaerdydd y clywais i gynta ddeg mis yn ôl, pan roedd Geraint yn ddigon caredig i ganiatáu i mi ei defnyddio ar ddiwedd seinlun o’r ddinas y cês i’r pleser o’i chynhyrchu ar gyfer BBC Radio Cymru y llynedd.

Roeddwn i wedi edrych mlaen yn arw i glywed yr albwm gyfan fyth ers hynny, gan ddychmygu y byddai pob cân yn debyg i’r hwiangerdd hiraethus honno, ond cês fy siomi ar yr ochr orau wrth sylweddoli bod y casgliad mewn gwirioned yn cynrychioli dathliad bywyd, a’r rhan fwyaf yn ganeuon bywiog, yn byrlymu o egni da a chi.

Heb fynd i sgwennu traethawd am bob cân- rhywbeth y gallwn i wneud yn hawdd, ond nai i’ch sbario chi rhag y boen – dwi wir yn dwlu ar y caneuon tawelach, adlewyrchol, fel Brethyn Cartref a Brecwast Astronot sydd nid yn unig yn cynnwys llais tyner a geiriau gwych gan Geraint ei hun, ond yn arddangos dawn a medr ei gyd-gerddorion, fel Siân James a Siôn Orgon, gan bwysleisio natur gydweithredol yr albwm, sydd gyda llaw wedi’i chynhyrchu’n rhagorol gan Frank Naughton yn Tŷ Drwg, Grangetown.

A minnau di agor y llifddorau wrth ddechrau trafod fy “hoff blant” mae’n rhaid i mi hefyd bwysleisio mor braf , ac annisgwyl, yw clywed dylanwadau gwledig mewn perlau pop perffaith fel Llinyn Arian a Roedd Hwnna’n Arfer Bod yn Ddigon.

Ac os o’n i’n ddigon rhyfygus i feddwl bo fi eisioes wedi dewis fy ffefryn ymhell cyn clywed yr albwm ar ei hyd, wel dwi’n falch iawn i ddweud i mi gael fy llorio’n llwyr gan y gân ola sy’n dilyn Nos Sadwrn bach , sef Baled y Tich a’r Tal. Dwi’n herio unrhywun i gyrraedd diwedd y gân hwyliog hon – ac felly’r albwm- heb ddeigryn yn eich llygaid, na’ch crys yn llawn chwys.

Y mae’r anthem afieithus nid yn unig yn eich gorfodi i ddawnsio fel gwallgofddyn, ond hefyd yn deyrnged i gyd-gerddor a ffrind mawr Geraint, Tich Gwilym, ac yn cynnwys rhai o’r geiriau gorau i mi’u clywed erioed, gan orffen gyda choda distaw a dirdynnol sy’n adleisio yn y côf ymhell ar ôl i’r albwm ddod i ben.

Os oes gen i feirniadaeth o gwbl, hoffwn ofyn i anwyliaid Ankstmusik lle mae geiriau’r caneuon o fewn cloriau’r clawr CD trawiadol? Ydy peth o’r fath yn gwbl anffasiynol nawr ein bod i gyd, mae’n debyg, yn lawrlwytho fel ffyliaid i’n peiriannau mp3? Mae gen i ofn bod cryn amser i fynd nes y gwnaiff Lowri’r Luddite feistroli’r ddawn dechnolegol honno , ac felly yr unig beth sydd ar ôl i wneud yw i daeru ar gwmnïau cyhoeddi ledled Cymru i fachu ar y cyfle i gael sit-down bach da Jarman a chyhoeddi cyfrol gyfan o eiriau caneuon gan y dyn sydd nid yn unig yn gerddor a hanner, ond yn bencerdd Penylan.

Chwildroadau cerddorol yn y 80au cynnar

Geiriau craff gan Rhys Mwyn am yr 80au fel rhan o erthygl am lyfr newydd Geraint Jarman:

O ran cyd-destun yr 80au cynnar, fe welwyd twf o grwpiau Cymraeg newydd, yn eu plith Tynal Tywyll (grp Ian Morris a gyfeiriwyd ato uchod) a grwpiau fel Y Cyrff, Yr Anhrefn wrth gwrs, Elfyn Presli, Traddodiad Ofnus. Ar y pryd doedd na fawr o neb allan yna yn rhoi unrhyw gymorth na chefnogaeth i’r grwpiau yma. Do fe gafodd Y Cyrff gefnogaeth Toni Schiavone a chriw’r Gymdeithas yng Nghlwyd ond fel arall doedd yna neb yna i drefnu gigs na recordio Tynal Tywyll neu Datblygu felly daeth yr holl grwpiau at ei gilydd i recordio’r LPs ‘Cam o’r Tywyllwch’ a ‘Gadael yr Ugeinfed Ganrif’ – casgliadau amlgyfrannog o’r grwpiau newydd yma.

Rwan dyma fy safbwynt i wrth gwrs. Gwrthodwyd chawarae’r recordiau yma gan nifer o gynhyrchwyr radio ar y pryd oherwydd eu “safon”. Roedd y cynhyrchwyr radio yn gyn aelodau o grwpiau Cymraeg, gwrthodwyd recordio’r grwpiau yma gan y Labeli Cymraeg a heblaw am Gell Clwyd fe wrthodwyd gigs i’r grwpiau yma gan drefnwyr y dydd. Ar ben hynny roeddwn i dan ddylanwad Francis Bacon a Malcolm McLaren ac o’r farn mai’r ffordd orau ymlaen fyddai creu Byd Pop Cymraeg newydd drwy chwlau’r hen fyd pop traddodiadol Gymraeg.

Ti’n gallu darllen y gweddill yr erthygl yn y Daily Post yma.

Wrth gwrs mae pethau wedi newid gymaint ers yr 80au… Trafodwch.

Sain ar Spotify: Rich James, MC Mabon, Jarman, Sibrydion… BONANZA!

Nia Ben Aur / Beca 45rpm

Mae Recordiau Sain a phwy bynnag sy’n wneud eu dosbarthu digidol wedi ychwanegu’r catalog i Spotify o’r diwedd.

Dyma rhai o’r uchafbwyntiau yn ôl Y Twll.

O’r labeli Copa a Gwymon:

Albymau artistiaid o’r label Sain:

Rhai o’r casgliadau:

Os wyt ti eisiau chwilio am mwy, teipia:
label:sain

label:gwymon
label:copa
yn y bocs chwilio ar Spotify. (Mae’n gweithio gyda label:ankstmusik a labeli eraill hefyd.)

Dyna ni, y gerddoriaeth. Un categori arall am un o’r MCs enwocaf Cymreig.

John Saunders Lewis, nofelydd, bardd, dramodydd, Cymro ar y mic: