Blaidd, Meic Stevens a Sianel62: Beth yw’r nod?

Tua mis yn ôl, ymwelodd y grŵp Blaidd o Aberystwyth â stiwdio Richard Dunn (cyn-allweddellwr Van Morrison, Geraint Jarman ac eraill) yn Llandaf, ger Caerdydd. Y bwriad oedd recordio sengl gyda’r chwedlonol Meic Stevens yn cynhyrchu. Roedd Sianel62 wedi adnabod y digwyddiad fel rhywbeth werth ei ddogfennu – yr hen feistr profiadol yn trosglwyddo ei ddoethineb i’r llanciau newydd ar y sîn. Heb eisiau swnio fel fwltur cyfryngol, roedd y ‘stori’ yn gyfoethocach hefyd gan fod Meic wedi datgelu i Sam (prif leisydd/gitarydd Blaidd) ei fod wedi dechrau ar gwrs o driniaeth am ganser y gwddf. Fel unigolyn poblogaidd a hoffus iawn ymysg y Cymry Cymraeg, roedd hwn siŵr o fod yn newyddion trist i nifer o bobl. Ond, yn ôl Sam, roedd agwedd Meic tuag at ei salwch yn herfeiddiol ac ysbrydoledig.

Wel, dyna yw cefndir y ffilm.

Y syniad gyntaf felly oedd creu ffilm ‘fly on the wall’ – ffilm epig, hanesyddol, rhyw fath o gyfuniad o Metallica: Some Kind of Monster a This is Spinal Tap. Ond roedd trefnu’r cynhyrchiad yn her yn ei hunain. Gan fod Sianel62 yn cael ei gynnal gan wirfoddolwyr, mae adnoddau dynol yn brin ac roedd ffeindio pobl gydag awydd ac amser i fynd lawr i’r stiwdio i ffilmio yn genhadaeth! Yn y diwedd dim ond 2 awr o ffilmio oedd yn bosib ac felly mae’r canlyniad yn llai ‘epig’ ac yn fwy ‘cyfweliad o amgylch bwrdd y gegin’. Er gwaethaf hynny, mae’r ffilm yn llwyddiant – cannoedd o ‘views’ mewn llai nag wythnos, adborth hollol bositif yn y cyfryngau cymdeithasol, a sylw gan Huw Stephens ar Radio Cymru. Pawb yn hapus. Ond…

Mae yna gwestiwn pwysig yn ein hwynebu nawr, sef beth yw pwynt Sianel62? Hynny yw, ble ydy’r sianel yn ffitio mewn i’r cyd-destun darlledu/cynhyrchu ehangach yng Nghymru? Beth ddylai amcanion a chyfrifoldebau’r sianel fod? Rhaid cofio mae Cymdeithas yr Iaith Gymraeg sydd tu ôl i’r fenter – eu gweledigaeth nhw i’w sefydlu, eu buddsoddiad nhw, eu harf nhw. Gan fod cyllid y Gymdeithas yn brin, a ddylem canolbwyntio holl adnoddau’r sianel ar hwyluso, cefnogi, hybu eu gwleidyddiaeth nhw? Sefydliad gwleidyddol yw’r Gymdeithas ar ddiwedd y dydd ac, os yw adnoddau’n brin, gallwn ni fforddio eu ‘gwastraffu’ ar ‘adloniant’ fel ffilm Blaidd a Meic Stevens?

Meic Stevens 0… Cowbois RhB & Bob Delyn 1

Ar y blog newydd Anwadalwch, dau gofnod cerddorol da am y gigs yn yr Orsaf Canolog, Wrecsam wythnos diwethaf:

Yn anffodus, erbyn hyn ymddengys nad oes posib o gwbl enill y jacpot, ac fod unrhyw berfformiad ble mae’n cyrraedd y diwedd heb droi’n llanast llwyr yn gorfod cyfri fel ‘noson dda’. Ond nid bai Meic ydi hyn wrth gwrs; tydi safon dynion sain a gitars ddim fel y buon nhw chwaith mae’n debyg! Bellach, mae gwylio Meic yn brofiad trist sy’n gallu ymylu ar ‘voyeurism’ wrth wylio hen ddyn a gyfranodd gymaint yn gwneud sioe o’i hun o flaen torf sydd ddim yn gwybod p’un ai i chwerthin neu grio…

Darllen mwy: Meic Stevens – amser rhoi’r gitar yn y to?

Os mai un o isafbwyntiau’r Eisteddfod oedd gweld Meic Stevens yn siomi eto, fe wnaeth perfformiadau gan Cowbois Rhos Botwnnog a Bob Delyn a’r Ebillion fwy na gwneud iawn am hynny…

Darllen mwy: Cowbois Rhos Botwnnog a Bob Delyn

The Welsh Extremist: llyfr am ddim i eithafwyr sy’n hoffi llenyddiaeth

I HAD GROWN up with the word extremist almost constantly in my newspaper – Kenya, Cyprus, Israel, Malaya, Aden; very often the word changed to terrorist and then one day the words would disappear and the head of a new independent state would arrive in London to meet the Queen.

…yw brawddeg gofiadwy gyntaf The Welsh Extremist gan Ned Thomas, awdur, meddyliwr a newyddiadurwr (i The Times yn y 60au yn ogystal â chyhoeddiadau eraill).


Ned Thomas - The Welsh Extremist

Mae Cymdeithas yr Iaith newydd ail-gyhoeddi’r llyfr The Welsh Extremist fel fersiwn digidol am ddim – dan drwydded Creative Commons:

Ned Thomas – The Welsh Extremist (PDF)

(Neu OpenOffice / TXT)

Daeth y llyfr mas yn wreiddiol yn 1971 trwy gwmni Victor Gollancz o Lundain ac wedyn fel clawr meddal trwy’r Lolfa o Dalybont.

Yn y llyfr mae Ned Thomas yn trafod yr ymgyrchoedd dros statws a hawliau i’r iaith a dros sianel deledu Cymraeg. Meddai’r awdur Niall Griffiths am y llyfr:

Non-fiction, and frightening; not because of its promotion of militancy, heck no, but because of its revelations and analysis concerning the insidious and evil hegemonic takeover of whole countries, entire ways of life. On behalf of all oppressed nations, and for the individual creative effort threatened by the barren swamp of enforced uniformity. As vital now as it was in the 70s, and as important as Franz Fanon’s The Wretched of the Earth. Endorsed by Raymond Williams, and he knew a thing or two.

Mae Ned Thomas yn cyfrannu penodau llawn am Saunders Lewis, Dr Kate Roberts, Gwenallt. Efallai bydd rhai o’i bwyntiau yn amlwg i ddarllenwyr Y Twll achos roedd e’n meddwl am gynulleidfa di-Gymraeg ond mae’n werth darllen am yr amser a’r barnau profoclyd, e.e. y peth yma am yr ‘SRG’ yn y 60au a 70au versus Cân i Gymru:

It would be wrong to suggest that all Dafydd Iwan’s songs are political – he sings folk songs and love songs, children’s songs and settings of Welsh poems – or indeed that all his political songs are successful; nor is he the only writer of good political and satirical songs (there are Huw Jones and Mike Stevens). But one can say of the whole Welsh pop movement that it has derived its special character, and reached its highest point, in the political songs, and also that these are the songs which, generally speaking, have sold best. Through the popular song, through Dafydd Iwan in particular, the ideas of the Welsh leadership have been able to get through, in one of the few ways now open, to the ordinary Welsh-speaker, especially in the younger generation. A sure sign that they are getting through is the fact that Welsh members of parliament have from time to time spoken of the pop movement as if it were a sinister conspiracy. There have been efforts to divert the pop impulse into non-political channels, too. In Investiture year a “Song for Wales” competition was organized on television, where clearly a non-protesting approach was required. The results were lamentable as one would expect. The fact is that the liveliness of the young Welsh generation and of its singing is inseparable from the protest.

Mae fe’n codi’r pwynt o’r diffyg safbwyntiau amgen, yn enwedig yn Gymraeg ac ar y teledu, pan oedd yr Establishment yn darlledu’r Arwisgiad Charles yn 1969.

The inadequacy of Welsh television for the task of working out conflicts within the community was brought out during the period of the Investiture of the Prince of Wales in 1969…

Long before the summer the publicity machine, working from London in English and other languages to the world, had got into its stride. I was working in the Central Office of Information at the time and remember the stream of anodyne articles about Wales going out in preparation for the Investiture. Every heraldic and ancestral detail, every small irrelevant anecdote about Wales was unearthed. There was, of course, no suggestion of this being a country with any conflicts…

The occasion, seen from London, was at best a splendid spectacle, at worst another endearing royal joke.

The trouble was that this was also the kind of treatment that virtually monopolized the screens of the Welsh community within which feelings ran very high. Television in Welsh, in the small number of off-peak hours allowed it, tried to let sides put their case (though even this was limited by the timidity of regional administrators), but because of the organization of television, it was wholly drowned by the spate of English on the same channel. The result was that people felt that a tremendous public relations act was being put over, the media were a form of imposition, not something we shared and could use to work out our differences.

Dw i’n amau os oedd e’n hapus i weld y briodas frenhinol yn Gymraeg ar S4C mis diwethaf, er oedd mwyafrif o Gymry yn eithaf bodlon i’w derbyn heb sylw. Fel y dwedais, mae’r gymariaethau yn ddiddorol.

BONWS: Ned Thomas ar Pethau / ‘Ned Thomas and the Condition of Wales’ (erthygl)

“Lle mae’r bandiau cyffrous?” meddai Cravos

Dw i newydd ffeindio’r geiriau cryf isod gan Steffan Cravos ar blog Pethe:

“Does dim syniadau newydd yn dod drosodd yn gerddorol…dyn ni yn 2010, pam does neb yn cynhyrchu dubstep yng Nghymraeg, lle mae’r bandiau cyffrous?”

Yn ddiweddar fe rhyddhaodd Meic Stevens albwm newydd, ‘Sing a Song of Sadness: Meic Stevens, The Love Songs’, ei ail albwm Saesneg (Outlander oedd y cyntaf), ond mae’r caneuon yn lled gyfarwydd. Caneuon Saesneg oedd Gwenllian a Chân Walter, a nifer helaeth o ganeuon enwog eraill, yn wreiddiol. Ond er y newid iaith, yn ôl Steffan Cravos, does dim byd newydd yn yr albwm hon. Meddai, “Mae’n 2010 erbyn hyn a da ni’n gwrando ar ganeuon o 50 mlynedd ‘nol.” Yr un oedd ei farn am ‘Enlli’, EP newydd y band Yucatan, “Dwi ‘di clywed e’ i gyd o’r blaen,” meddai gan ychwanegu, “mae eisiau chwyldroi’r sîn, mae gormod o hen stejars o gwmpas, mae eisiau gwaed newydd, mae eisau syniadau cyffrous newydd, mae eisiau chwyldro!

Unrhyw sylwadau? Wyt ti’n cytuno gyda Cravos neu ddim?

Mae’r Twll yn hapus i gyhoeddi erthyglau da am gerddoriaeth hefyd. Mae gyda fi un arall ar y gweill am fandiau cyfoes.

YCHWANEGOL 4/11/10: Mae Crash.Disco! yn ateb ar Twitter.

YCHWANEGOL 4/11/10: Diolch am y sylwadau, gwych! Maen nhw dal ar agor. Wrth gwrs dyn ni’n gallu sgwennu rhywbeth am unrhyw fandiau cyffrous newydd – dubstep neu unrhyw beth – os mae pobol eisiau dilyn cyngor Gareth Potter

Sain ar Spotify: Rich James, MC Mabon, Jarman, Sibrydion… BONANZA!

Nia Ben Aur / Beca 45rpm

Mae Recordiau Sain a phwy bynnag sy’n wneud eu dosbarthu digidol wedi ychwanegu’r catalog i Spotify o’r diwedd.

Dyma rhai o’r uchafbwyntiau yn ôl Y Twll.

O’r labeli Copa a Gwymon:

Albymau artistiaid o’r label Sain:

Rhai o’r casgliadau:

Os wyt ti eisiau chwilio am mwy, teipia:
label:sain

label:gwymon
label:copa
yn y bocs chwilio ar Spotify. (Mae’n gweithio gyda label:ankstmusik a labeli eraill hefyd.)

Dyna ni, y gerddoriaeth. Un categori arall am un o’r MCs enwocaf Cymreig.

John Saunders Lewis, nofelydd, bardd, dramodydd, Cymro ar y mic: