Lowri Haf Cooke, Author at Y Twll

Boncyrs am Borgen

Oes modd dweud “Hej Hej” heb swnio’n llawen? Mae’n dipyn o her ceisio yngan y ffarwel Llychlynaidd hwnnw heb swnio fel cyflwynydd teledu plant sy newydd lyncu bocs o Smarties glas.

Ceisiwch, os fedrwch chi, ychwanegu dôs o ing a phinsiad o pathos – ynghyd â llygaid llô bach – wrth ddymuno “Hwyl Fawr” bach pruddglwyfus i Borgen (Senedd) – y ddrama wleidyddol o Ddenmarc a fu’n achubiaeth i gynulleidfa sylweddol o wylwyr BBC Four ganol Gaeaf, ac a orffenodd ei chyfres o ddeg penod nos Sadwrn dwetha’.

Ffarwel felly i Birgitte Nyborg Christensen (Sidse Babett Knudsen), y Prif Weinidog perffaith o amherffaith gyda’i hangel o ŵr a loriodd pawb gyda’i benderfyniad yn y benod ola. “Hwyl” i’r sbinfeistr Machiavelliaidd (oes na deip arall o sbinfeistr?) Kasper Juul (Johan Philip Asbæk), a’i annallu i ddelio â thrallod ei blentyndod. A “Ta-Ra” hefyd i’w gyn-gariad Katrine Fønsmark (Birgitte Hjort Sørensen), y cyflwynydd newyddion brydferth fydde wrth ei bodd yn sicrhau cystal sgŵp ag un Woodward a Bernstein-arwyr y poster All The President’s Men ar wal ei chegin.

Dyma’r gyfres a oedd yn ddigon gwych i’m darbwyllo i ddiodde “buffer-io” niwsanslyd yr iPlayer wrth i mi ddal fyny bob dydd Sul â double-bill y noson cynt (ma’n rhaid i fi sortio’r Di-Wi, asap), ac a greodd genfigen ffordd-o-fyw cwbl afresymol ynof, nes y bu bron i mi wario £250 ar lamplen “Marchysgall” Poul Henningsen, sydd i’w gweld yn goleuo bron pob golygfa.

Yn wir, mae’r “Marchysgall” ar yr un wish-list â’r siwmper o wlanen Ynys Faroe gan Gudrun & Gudrun sydd ar werth am bron i £300 – canpunt yn fwy ers i’r actores Sofie Gråbøl ei ddewis fel iwnifform anffurfiol ei chymeriad eiconig, Ditectif Sarah Lund yn Forbrydelsen (The Killing), y gyfres Ddaneg a ragflaenodd Borgen ar BBC Four – ac a ysbrydolwyd yn rhannol gan y gyfres dditectif Ffrangeg Enrenages (Spiral), sydd hefyd yn darlledu ar BBC Four.
Sut goblyn felly lwyddodd y cyfresi hyn fy hudo i a miloedd tebyg, ac sy di’n gadael ni’n awchu am ragor?
Ar yr arwyneb, roedd Borgen yn sebon slic a safonol gafodd ei chymharu ag un o gyfresi drama mwyaf llwyddianus yr Unol Daleithiau, The West Wing. Ond mae na gryn dipyn mwy iddi na hynny. Mae Borgen, fel Forbrydelsen, yn un o gynyrchiadau’r cwmni darlledu gwasnaeth cyhoeddus DR sy’n gwario £20 miliwn ar ei chyllid blynyddol o £250 miliwn ar ddrama – swm cymharol fychan sy’n golygu bod rhaid dethol prosiectau’n ofalus. Y mae’r sgriptiau gaiff eu dewis yn allweddol, ac yn llywio gweledigaeth pob cyfres yn llwyr.

Ymhelaethwyd ar hyn gan erthygl ddiddorol yn y Guardian yn ddiweddar.

The rules are straightforward. Commissioners insist on original drama dealing with issues in contemporary society: no remakes, no adaptations. The main requirement is material for the popular 8pm slot on Sundays. Writers have the final say. [Cynhyrchydd, Camilla] Hammerich said: “We give them a lot of space and time to develop their story. The vision of the writer is the centre of attention, we call it ‘one vision’ – meaning everyone works towards fulfilling this one vision, and very few executives are in a position to make final decisions. I believe this is part of the success.”

Dychmygwch y fath weledigaeth ar gyfer S4C am 8 o’r gloch ar nos Sul! Mae’n wir fod y dramau hyn gryn dipyn mwy herfeiddiol na chyfresi arferol y sianel Gymraeg – yn sicr yn achos Forbrydelsen – ac yn gofyn mwy o ganolbwyntio gan y gwyliwr- ond mae eu llwyddiant diweddar ar sianel BBC Four (gwyliodd 629,000 o bobol y benod gynta, sef cyfran o 2.6% o’r gynulleidfa a oedd yn gwylio’r teledu rhwng 9-10 y noson honno) yn dangos fod na awch aruthrol am ddrama slic ag iddi gryn dipyn o sylwedd.

Mae hyn oll yn adleisio ffenomenon lenyddol y ddegawd ddiwethaf, sef llwyddiant ysgubol llenyddiaeth Llychlynaidd. Mae blocbysters mawrion Henning Mankell, Jo Nesbø, Stieg Larsson a’u tebyg yn tyrchu – trwy gyfrwg y genre dirgelwch, a’r arwyr Kurt Wallander, Harry Hole, Mikael Blomkvist a Lisbeth Salander – i gyfrinachau tywyll y gwladwriaethau goleuedig hyn sy’n arweinwyr byd mewn cyfoeth, ansawdd bywyd a gwerthoedd rhyddfrydol ac egalitaraidd, gan fynnu atgyfodi hanes amwys y gwledydd hyn adeg – ac yn dilyn – yr Ail Ryfel Byd.

Does ond angen dychwelyd rhai misoedd at drychineb ynys Utøya yn Norwy ar Orffenaf 22 i brofi nad paranoia creadigol fu’n gyfrifol am drioleg byd-enwog Stieg Larsson a gychwynwyd gyda Män Som Hattar Kvinnor (The Girl With The Dragon Tattoo)- cyfres a ysbrydolodd gyfres o ffilmiau yn Sweden, ac adweithiad Americanaidd hynod lwyddianus gan David Fincher yn ddiweddar – ond gyrfa gyfan, tan ei farwolaeth disymwth yn 2004, fel newyddiadurwr ymgyrchol fu’n ymchwilio’n ddi-flino i’r grymoedd tywyll hyn.

Fel nifer yn Norwy, gadawodd y gyflafan honno argraff enfawr ar Jo Nesbø – yr ymchwilydd economaidd a chanwr pync a drodd yn lenor llwyddianus ar ôl dechrau sgwennu am hanes y ditectif alcoholig Harry Hole – ac mae e wedi dweud y caiff y drychineb effaith bendant ar ei sgwennu ef a’i gyd-lenorion yn Norwyam flynyddoedd i ddod.

Y newyddion da i filiynau o’i ddarllenwyr ffyddlon yw fod Nesbø yn benderfynol o barhau gyda chyfres Harry Hole – am gyfnod ta beth, o gofio natur hunan-ddinistriol ei arwr anfarwol. Yn anlwcus i mi, gorffennais The Leopard – y nofel ddiweddara yn ei gyfres ardderchog – er mwyn llenwi’r gwacter yn dilyn diweddglo cyfres ysgubol Forbrydelsen II, gyda’r Harry Hole benwyaidd, Sarah Lund (Sofie Gråbøl) yn y brif ran.

Diolch byth felly am Borgen, am sefyll yn y bwlch – a dychweliad annisgwyl partner Lund, Ulrik Strange, fel Philip Christensen – gwr Birgitte!

Ond be nesa?

I chi, fel fi, sydd yn ysu am ragor, mae 2012 yn gaddo llond trøll o sagas Sgandinafaidd i’n cadw ni fynd ymhell tan y flwyddyn nesa, gan ddechre ymhen rhai wythnosau ar ITV3 gyda drama arall gan DR – Den Som Dræber (Those Who Kill); drama dditectif sy’n archwilio seicoleg llofruddion lluosog yn null Wire In The Blood, gyda phartneriaeth ganolog rhwng Inspector Katrina Ries Jensen (Laura Bach) a Magnus Bisgaard (Lars Mikkelsen – a chwaraeodd yr hottie gwleidyddol, Troels Hartmann yn Forbrydelsen).

Yn dilyn hynny yn y Gwanwyn, bydd BBC Four yn darlledu cyfres a enillodd ganmoliaeth aruthrol yn ei mam-wledydd yn ddiweddar, sef Bron/Broen (Y Bont), cyd-gynhyrchiad rhwng DR â’r cwmni cyfatebol yn Sweden SVT sy’n cychwyn â darganfyddiad erchyll ar bont Orseund sy’n uno’r ddwy wlad – a’r cyntaf o gynllun cyd-gynhyrchu hir-dymor.
Sebastian Bergman, mae’n debyg, fydd y ddrama nesa o Sweden i ddarlledu ar BBC Four, cyn carlamu mlaen at Forbrydelsen III a Borgen II cyn Nadolig 2012.

Methu diodde’r boen o aros tan hynny? Beth am estyn am gatalog diweddara Skandium, penodwch gelficyn eich breuddwydion, a pharatewch Smorgasbord llawn Smørrebrød a Kanelsnegle . Estynwch wahoddiad i griw da o ffrindiau am noson o Hygge – “cwtch” cymdeithasol dros bryd da o fwyd.

A da chi, cofiwch gynnig llwnc destun a “Tak” i’r cyfeillion absennol – y cymeriadau cofiadwy hynny sy’ dros fisoedd llwm y Gaea yn gwmni gwych i ni oll.

Cyfres gyntaf Borgen ar BBC iPlayer

Adolygiad albwm: Geraint Jarman – Brecwast Astronot

Dyna lle ro’n i’n arnofio am ddyddiau ar gwmwl rhif 9, newydd ddychwelyd o Efrog Newydd ac yn dyheu am fynd nôl, pan laniodd yr albwm Brecwast Astronot drwy’r post. A minnau di bod yn chwarae cyfuniad o High Violet gan The National a’r Treya Quartet yn ddi-dor ers dod nôl – yn dychmygu bo fi dal rhywle rhwng Bedford Ave yn Brooklyn a siop lyfrau Rizzoli ar West 57th – roedd hi’n hen bryd i mi ddychwelyd i’r ddaear, a diolch i Geraint Jarman cês y comedown melysaf erioed i realaeth y Rhath.

Heb fynd dros ben llestri’n llwyr, mae’r albwm hirddisgwyliedig hon yn wych. Dwi di cael wythnos dda o wrando arni’n nosweithiol bellach, ac wedi dod at y casgliad ei bod, nid yn unig yn instant classic, ond yn instant classic sydd hefyd yn treiddio’n dawel i’ch isymwybod nes bod ambell gan yn gwmni gloyw wrth giniawa al desko y diwrnod wedyn.

Y mae’r casgliad hwn yn cynrhychioli cam yn ôl o’r dylanwadau reggae a dub fu’n llywodraethu gwaith Jarman dros y degawd a mwy diwetha gan greu naws cyfarwydd, cynnes a chartrefol diolch i griw o gerddorion sy’n rhan o’i deulu estynedig, ac yn artistiaid y mae gan y dyn ei hun yn amlwg barch anferthol tuag atynt.

Mae hi’n albwm llawn atgofion melys a theyrngedau annwyl i gariadon, arwyr ac eneidiau hoff cytun, sydd yn achos ambell un- y gân gynta Miss Asbri 69 a Syd Ar Gitar, er enghraifft- yn cynrhychioli peiriant amser ‘nôl i’w ieuenctid seicadelig, gydag eraill wedyn yn cyffwrdd â cholled a byrhoedledd bywyd mewn ffordd annisgwyl o gadarnhaol .

Efallai ar y gwrandawiad cyntaf fod rhai’n eich taro fel caneuon tywyll, rhybuddiol, ond ar ôl gwrando arnynt eto, datgelir dirgelion pellach a delweddau cryfion sy’n croesddweud hynny’n llwyr.

Yn wir, dim ond un gân faswn i’n ei disgrifio sy’n ymylu ar felancoli, ac un o’r harddaf yw’r rheiny, sef Nos Sadwrn Bach – cân hyfryd o hudolus am noson random, glawiog mas yng Nghaerdydd y clywais i gynta ddeg mis yn ôl, pan roedd Geraint yn ddigon caredig i ganiatáu i mi ei defnyddio ar ddiwedd seinlun o’r ddinas y cês i’r pleser o’i chynhyrchu ar gyfer BBC Radio Cymru y llynedd.

Roeddwn i wedi edrych mlaen yn arw i glywed yr albwm gyfan fyth ers hynny, gan ddychmygu y byddai pob cân yn debyg i’r hwiangerdd hiraethus honno, ond cês fy siomi ar yr ochr orau wrth sylweddoli bod y casgliad mewn gwirioned yn cynrychioli dathliad bywyd, a’r rhan fwyaf yn ganeuon bywiog, yn byrlymu o egni da a chi.

Heb fynd i sgwennu traethawd am bob cân- rhywbeth y gallwn i wneud yn hawdd, ond nai i’ch sbario chi rhag y boen – dwi wir yn dwlu ar y caneuon tawelach, adlewyrchol, fel Brethyn Cartref a Brecwast Astronot sydd nid yn unig yn cynnwys llais tyner a geiriau gwych gan Geraint ei hun, ond yn arddangos dawn a medr ei gyd-gerddorion, fel Siân James a Siôn Orgon, gan bwysleisio natur gydweithredol yr albwm, sydd gyda llaw wedi’i chynhyrchu’n rhagorol gan Frank Naughton yn Tŷ Drwg, Grangetown.

A minnau di agor y llifddorau wrth ddechrau trafod fy “hoff blant” mae’n rhaid i mi hefyd bwysleisio mor braf , ac annisgwyl, yw clywed dylanwadau gwledig mewn perlau pop perffaith fel Llinyn Arian a Roedd Hwnna’n Arfer Bod yn Ddigon.

Ac os o’n i’n ddigon rhyfygus i feddwl bo fi eisioes wedi dewis fy ffefryn ymhell cyn clywed yr albwm ar ei hyd, wel dwi’n falch iawn i ddweud i mi gael fy llorio’n llwyr gan y gân ola sy’n dilyn Nos Sadwrn bach , sef Baled y Tich a’r Tal. Dwi’n herio unrhywun i gyrraedd diwedd y gân hwyliog hon – ac felly’r albwm- heb ddeigryn yn eich llygaid, na’ch crys yn llawn chwys.

Y mae’r anthem afieithus nid yn unig yn eich gorfodi i ddawnsio fel gwallgofddyn, ond hefyd yn deyrnged i gyd-gerddor a ffrind mawr Geraint, Tich Gwilym, ac yn cynnwys rhai o’r geiriau gorau i mi’u clywed erioed, gan orffen gyda choda distaw a dirdynnol sy’n adleisio yn y côf ymhell ar ôl i’r albwm ddod i ben.

Os oes gen i feirniadaeth o gwbl, hoffwn ofyn i anwyliaid Ankstmusik lle mae geiriau’r caneuon o fewn cloriau’r clawr CD trawiadol? Ydy peth o’r fath yn gwbl anffasiynol nawr ein bod i gyd, mae’n debyg, yn lawrlwytho fel ffyliaid i’n peiriannau mp3? Mae gen i ofn bod cryn amser i fynd nes y gwnaiff Lowri’r Luddite feistroli’r ddawn dechnolegol honno , ac felly yr unig beth sydd ar ôl i wneud yw i daeru ar gwmnïau cyhoeddi ledled Cymru i fachu ar y cyfle i gael sit-down bach da Jarman a chyhoeddi cyfrol gyfan o eiriau caneuon gan y dyn sydd nid yn unig yn gerddor a hanner, ond yn bencerdd Penylan.

Miri munud ola – pigion o lyfrau

Dychmygwch yr erchylldra; ma hi’n Noswyl Nadolig, yr eira’n drwch, chi ‘di llwyddo i lusgo’ch hun i’r dre o’r diwedd i brynu anrhegion Nadolig, ac ma na gyflafan yn eich disgwyl. Ma’r hysteria wedi hen gydio, y Go Go Hamsters wedi’u gwerthu ers tro, a hyd yn oed y Slankets croen llewpart wedi sleifio oddi ar y silffoedd fel slecs. Roedd mentro i’r siop lyfrau yn swnio fel syniad da ryw awr yn ôl, ond lle ddiawl aeth idiot’s guide yr Observer i lenyddiaeth 2010? Pwy enillodd y Costa’s eto? Ydych chi’n mynd am drioleg Stieg Larsson neu hunangofiant y Stig? Roedd Dylan Jones yn canmol Life gan Keith Richards yn GQ ond beth am Barn- gafodd Dewi Prysor farciau uwch na Meic Povey?

Wel cyn i chi golli’ch pwyll a phrynu tri chopi o A Simples Life; The Life and Times of Aleksandr Orlov am bris dau, dyma restr ffantastic o argymhellion llenyddol gan awduron o fath gwahanol- rhai o artistiaid cerddorol Cymru. Does na ddim un ohonynt yn hyrwyddo llyfr (eleni, bethbynnag…), ac felly mae eu dewisiadau amrywiol, annisgwyl, a chwbl di-duedd yn werth eu hystyried os am brynu anrheg i rywun arbennig- hyd yn oed os mai’r person arbennig hwnnw yw chi eich hun.

T Llew Jones / MC Mabon Gruff Meredith, MC Mabon
Barti Ddu gan T Llew Jones
Byswn i yn argymell Barti Ddu gan T Llew Jones fel presant Dolig neu unryw achlysur arall ag i unrywun o unryw oed. Mae T Llew Jones yn awdur anhygoel sydd yn sgwennu mewn ffordd sydd yn grabio’r darllenydd a tanio’r dychymyg .Mae’r cyfuniad o’r stori wir am forleidr mwyaf llwyddianus y byd , y Cymro Barti Ddu, a sgwennu graenus a naturiol T Llew Jones, yn golygu mai hwn ydi un o’r llyfrau gore erioed yn Gymraeg neu unryw iaith arall.

Alun Battrick
A Week In December gan Sebastian Faulks
Mae’r stori yn dilyn bywydau casgliad o gymeriadau gwahanol sy’n byw yn Llundain dan bwysau cymdeithas gyfoes dros wythnos ym mis Rhagfyr 2007. Y mae’r cymeriadau yn cynrhychioli trawsdoriad o gymdeithas Llundain sy’n pontio dosbarth, cenedl a rhyw. Byddai’n anodd priodoli’r llyfr yma i unrhyw ffurf llenyddol penodol gan ei fod yn cynnwys elfennau cytbwys o arswyd, rhamant a chomedi tywyll ond yn ei hanfod mae’n cynnig darlun o ddynoliaeth yn y cyfnod cyfoes. Mae triniaeth manwl Sebastian Faulks o bynciau llosg fel teledu realaeth, pobl ifanc dadrithiedig a’r camraniadau ddilynodd at argyfwng ariannol 2008, yn dangos yr ymchwil eang bydd y rhai sy’n gyfarwydd efo Birdsong a Charlotte Gray yn disgwyl o’r awdur. Er hyn mae A Week In December yn wahanol i’w nofelau hanesyddol blaenorol oherwydd ei ddefnydd cynnil o eironi a comedi du. Roedd yn bleser i ddysgu fel oedd straeon y gwahanol cymeriadau yn cydblethu efo’i gilydd ac roedd y diweddglo yn ddigon annisgwyl i godi gwen mawr ar fy ngwyneb.

Aled Hughes, Cowbois Rhos Botwnnog
The Border Trilogy sy’n cynnwys All The Pretty Horses, The Crossing a Cities of the Plain gan Cormac McCarthy
Huckleberry Finn gan Mark Twain
Border Trilogy gan Cormac McCarthy ydi’r peth gorau i mi ei ddarllen ers blynyddoedd. Mae’r lleoliad, y disgrifiadau a’r delweddau yn gallu bod mor brydferth a rhamantaidd ar brydiau. ond eto y mae’r stori a’r cymeriadau yn medru bod mor ddiffaith a chreulon. Hollol anhygoel.
Does dim lot mwy fedrai ddeud am Huckleberry Finn na sydd wedi ei ddweud yn barod, felly mi adawai hynny i Ernest Hemingway: “all modern American literature comes from one book by Mark Twain called Huckleberry Finn. American writing comes from that. There was nothing before. There has been nothing as good since.

Gwyneth Glyn
Women Who Run With The Wolves gan Clarissa Pinkola Estes
Dyma fy argymhelliad o lyfr Nadolig: Women Who Run With The Wolves gan Clarissa Pinkola Estes. Dyma’r llyfr dwi’n ei brynu i’n ffrindiau benywaidd i gyd ‘leni (er y bysa fo’r un mor ddifyr i ddynion bori rhwng ei gloriau!) Ma Women Who Run With The Wolves yn glasur oesol sy’n gyfuniad o seicoleg a chwedloniaeth. Ma effaith darllen y llyfr yn rymus gan ei fod o’n taflu goleuni ar gymaint o agweddau o’r psyche benywaidd, ac yn dod a rhywun i gysylltiad agos hefo greddfau a phatrymau cynhenid bywyd. Nid llyfr i’w lyncu mewn penwythnos mohono ond trysorfa i’w mwynhau ac i ail-ymweld a hi am flynyddoedd. Cipiwch gopi a rhedwch hefo’r bleiddiaid!

Aled a Geraint / Nelson Mandela / Marcus Trescothick Geraint Pickard, Clinigol
Coming Back To Me; The Autobiography of Marcus Trescothick
Fi’n caru criced, fi’n caru hunangofianau, a fi’n caru llyfrau sy’n gosod safon newydd o fewn eu genre. Yn gymaint mwy na chofiant cricedwr, mae Coming Back To Me – sy’n cyfleu brwydr Marcus Trescothick gyda’i salwch meddwl yn rhagorol – yn must-read go iawn.

Aled Pickard, Clinigol
Conversations With Myself gan Nelson Mandela
Wedi treulio 6 mis eleni yn gweithio gydag un o bartneriaid Cymorth Cristnogol yn Ne Affrica, mae Nelson Mandela yn dipyn o arwr i fi, yn ogystal â phobl De Affrica, oherwydd y ffordd llwyddodd e drawsffurfio’r wlad a’r maddeuant dangosodd tuag at y rhai garcharodd e am 27 mlynedd. Casgliad yw Conversations With Myself o nodiadau, llythyrau a’i feddyliau dros y blynyddoedd. Mae’r adolygiadau i gyd yn addo siwrnai hynod trwy hanes bywyd un o bobl fwyaf eiconig ein hoes.

Siôn Glyn, Y Niwl
Revenge of the Lawn gan Richard Brautigan
Casgliad o straeon byrion gan Brautigan ydi’r gyfrol yma. Mae pob stori yn dudalen o hyd fel arfer, felly y mae’r llyfr yma yn un hawdd i’w godi ar unrhyw adeg or dydd. Mae hefyd yn cynnwys un o fy hoff straeon gan Brautigan sef The Scarlatti Tilt, “‘It’s very hard to live in a studio apartment in San Jose with a man who’s learning to play the violin.’ That’s what she told the police when she handed them the empty revolver. Dim ond dwy frawddeg ydi, ond ma hi’n cyfleu gymaint.

Huw M
Hen Benillion gan TH Parry-Williams
Llyfr, neu law-lyfr, gafodd ei gyhoeddi gyntaf yn Mehefin 1940 yw Hen Benillion, ac un o’r anrhegion Nadolig gorau i mi erioed dderbyn. Mae’n lyfr sy’n cofnodi cannoedd o hen benillion – yn hwiangerddi, cerddi ysgafn, cerddi difrifol, caneuon chwarae, carolau – sydd wedi eu pasio o un genhedlaeth i’r llall ar hyd y canrifoedd. Dwi’n troi at y llyfr yn aml i helpu cyfansoddi, a dwi wedi cynnwys nifer fawr o’r penillion mewn caneuon. Ond y gwir amdani yw eu bod nhw’n berthnasol i bawb gan eu bod nhw’n cynnwys cyngor, doethinebau, a gwirioneddau sydd cyn wired heddiw ag yr oedden nhw 3 neu 4 canrif yn ôl. Dyma un o fy hoff rai i:

Haws yw codi’r môr â llwy,
A’i roi oll mewn plisgyn wy,
Nag yw troi fy meddwl i,
Anwylyd fach, oddi wrthyt ti.

(EP newydd am ddim: Yn Ddistaw Ddistaw Bach gan Huw M)

Mared Lenny, Swci Boscawen
Dirgelwch yr Ogof gan T Llew Jones
Llyfr am smyglwyr a Cwmtydu – mae’n wych.

Gruff Pritchard, Yr Ods
Revolution in The Head; The Beatles’ Records and The Sixties gan Ian MacDonald
Mae miloedd o lyfrau am y grwp a hwn ydi’r gorau dwi wedi ddarllen – cafodd o’i gyheoddi yn wreiddiol yn 1994 ond mae sawl argraffiad a diweddariad wedi bod ers hynny. Mae’n rhoi’r hanes tu ol pob recordiad a chân – o ba ffath o feicroffon gafodd ei ddefnyddio ar y kick drum i ba liw siwmper oedd Paul yn wysgo. Mae’n lyfr hawdd iawn i syrthio fewn ac allan ohono fo – anrheg perffaith i unrhyw un sydd ag attention span mor fyr a fi!

Diwrnod yn y Ddinas; Ar Derfyn Dydd

Gweler hefyd: rhan 1 ar cychwyn y mis

Beth oedd arwyddair CNN ar un adeg dwedwch, “Give us a minute and we”ll give you the world”? Wel, os oes ganddoch chi 27 munud, gewch chi Gaerdydd.

Ydy, mae’r dair wythnos o recordio a golygu’r Magnum Opus Diwrnod yn y Ddinas ar ben, a dwi’n nacyrd. Ma’r rhaglen wedi’i chwblhau, a’r oriau ar oriau o seiniau yn llechu rywle y system, gyda swmp helaeth ohonynt wedi’u golygu’n glipiau sain i’r wefan sy’n cydfynd â’r rhaglen, yn ogystal â nifer o luniau dynnais i o’r ddinas a’r cyfranwyr.

Ar un adeg, ro’n i’n meddwl mai encil wirfoddol i lonyddwch lleiandy fyddai cyrchfan fy mreuddwydion, yn dilyn bron i fis o diwnio fewn i seiniau dinas Caerdydd. Ac mae’n wir – fydda i byth yn gallu clywed seiren ambiwlans yn rhuthro heibio heb feddwl, “Cor, odd hwnna’n un da”.

Susan Griffiths Ond y gwir ydy, ma’r cyfnod yma wedi neffro i’n llwyr i un o brofiadau mwyaf synhwyrus fy mywyd. Nid yn unig ydw i bellach yn deall yn union beth yw’r gwahaniaeth rhwng swn alarch a gwydd, colomen a gwylan, ond dwi wedi f’atgoffa cymaint o hiwmor sy’n perthyn i gleber trigolion Caerdydd. Anghofiwch am Gavin and Stacey, jyst treuliwch bach o amser ym Marchnad Caerdydd, Swyddfa Bost Albany Road neu’r bws rhif 52 i Bentwyn, a bydd drafft cynta sit-com ‘da chi mewn chwinciad.

Ydw, dwi’n cyfadde mod i wedi troi’n urban sound-geek, ac os ydych chi’n dymuno dod ar wibdaith soniarus â mi o amgylch y ddinas, mi af â chi i’r union lecynnau sy’n boddi mewn haenau o seiniau gwahanol.

Dwi newydd gyflwyno copi CD gorffenedig i gymydog, cyfaill a chyfranwr i’r rhaglen – Geraint Jarman. Hyd yn oed os nad ydych yn ffans o ddinas Caerdydd (dwi’n gwbod fod na rai ohonoch chi allan yna), hoffwn eich sicrhau chi fod y rhaglen yn werth gwrando arni am y rheswm sylfaenol fod “Nos Sadwrn Bach”, oddi ar ei albwm newydd hirddisgwyliedig, yn un o’r caneuon harddaf i mi ei chlywed erioed, ac ni fydd modd ei chlywed yn unman arall nes caiff yr albwm ei rhyddhau ddiwedd y flwyddyn.

Bu Geraint yn ddigon hael i gynnig y gân i gydfynd â’r rhaglen am ei bod yn cyfleu noson allan ar Womanby Street, sy’n asio’n berffaith gyda rhan ola’ Diwrnod yn y Ddinas.

Dwi’n ddiolchgar tu hwnt am ei haelioni ef, ond hefyd am haelioni pob un o gyfranwyr gwych y raglen fechan hon.

Dechreuais ag amlinellaid o syniad, a braslun o’r ffordd roeddwn am ei chychwyn a’i gorffen, gan gysylltu â ffrindiau, cydnabod, ac enwau cwbwl newydd i mi – yn holi tybed fydde amser ‘da nhw i mi dreulio ychydig amser yn eu cwmni yn recordio’r seiniau o’u cwmpas, a chyflwyniad o’u cornel nhw o Gaerdydd. Cês fy mhlesio’n arw gan yr ymateb, gan i bawb – yn ddi-eithriad – ddod nôl ata i’n syth bin gydag ymateb bositif.

Beth oedd hefyd yn ffantastic oedd y bobol gwrddais i trwy hap a damwain tra’n recordio ar strydoedd y ddinas, sydd bellach yn gymeriadau canolog yn y ddogfen hon, gan gynnwys Magi Roberts o Cathays ac Afzal Mohammad – tad y cyflwynydd Jason – o Gaerau yn Nhrelai.

Afzal Mohammad Mae’r ddau yn gweithio’n rhan-amser gyda City Sightseeing, y bysus deulawr tô-agored sy’n gadael y Castell bob hanner awr, gyda Magi’n sylwebydd, ac Afzal yn yrrwr yn dilyn gyrfa gyfan yn gweithio gyda Cardiff Bus.

Nid peth hawdd yw sgwrsio’n “naturiol” pan fo meicroffôn o dan eich trwyn,yn arbennig i bobol sydd heb arfer gwneud, ond ymatebodd pawb yn ddifyr a deallus wrth drafod eu Caerdydd nhw, a’r seiniau sy’n ffurfio’u trac sain dyddiol.

Yn wir, ces fy llorio’n llwyr gan ambell arsylwad. Doedd gen i ddim syniad, er enghraifft, fod Caerdydd yn llawer mwy swnllyd na’r un ddinas yn yr Unol Daleithiau, yn cystadlu â Chicago am ei statws fel Windy City, ac fod na un diwrnod o’r flwyddyn lle mae’r ddinas yn gwbl ddistaw.

Roedd hi hefyd yn ddifyr dod i ddeall pa synnau sydd ddim i’w clywed mwya ch yng Nghaerdydd, sy’n brawf fod hyd yn oed seiniau yn gadael hiraeth ar eu hôl.

Gallwn draethu am oriau am eco’r Echo-ebychwr yn nerbynfa’r orsaf ganolog, y grefft o stelcian elyrch a gwylanod heb risk asessment, a ‘nghyfnod byrhoedlog fel ambulance-chaser, ond mae’n mynd yn hwyr, ac mae’r hen leiandy yn galw.

Ond och, beth yw hyn? Gwich neges destun gan fy chwaer, a chorn ei char tu fas yn fy siarsio i i shiglo fy stwmps.

Mae gen i barti i’w fynychui’w cynhesu cartre Llyr a Spencer, cyfranwyr cyntaf y rhaglen, a’r cwpwl cyntaf i symud i’r datblygiad newydd ar hen dir Ninian Park. Fe ddarganfuon nhw’n ddiweddar fod eu ty nhw’n sefyll ar leoliad cawodydd yr hen stafelloedd newid. Waw – jyst dychmygwch yr ysbrydion sy ganddyn nhw…

A bod yn deg, nid mynd i hel bwganod ydw i, ond i ddilyn cyngor doeth iawn dderbyniais i tra’n recordio yn y farchnad bythefnos yn ôl. Wrth basio’r cigydd, gofynais i’r stondinwraig, Susan Griffiths, a gawn i recordio’r peiriant sleisio bacwn ar gyfer fy rhaglen. Roedd hi’n ddigon caredig i rannu sgwrs ddifyr â mi – sydd i’w glywed fel rhan o’r clipiau sain ar wefan BBC Radio Cymru. Ond wnai fyth anghofio’i hymateb cyntaf i’r fath ofyniad;

“If you don’t mind me saying love, you ought to get a different job – or get out a bit more!”

Dwi’n credu y sticiai i da’r job am y tro, Susan. Ond allan â mi, am ragor o brofiadau, yn ninas fechan orau’r byd.

Bydd Straeon Bob Lliw: Diwrnod yn y Ddinas yn darlledu ar BBC Radio Cymru ar ddydd Sul Medi 26 am 5 o’r gloch yr hwyr, gydag ailddarllediad ar nos Fercher Medi 29 am 6 o’r gloch yr hwyr. I wrando eto ar yr iPlayer, i weld lluniau, ac i glywed sgyrsiau estynedig gyda’r holl gyfranwyr ewch yma.

Diwrnod yn y Ddinas

Diwrnod Pethau Bychain Hapus! Os fydd heddiw unrhywbeth fel ddoe, mae gen i brofiad a hanner o’m mlaen i. Dwi newydd ddechrau recordio rhaglen ddogfen ar gyfer y radio sy’n cynrhychioli diwrnod yn y brifddinas. Cerddlun o Gaerdydd fydd y raglen hon, yn cynnig portread o’r ddinas trwy gyfrwng seiniau a lleisiau lleol.

Doedd dim angen cloc larwm arna i ben bore ddoe; diolch i grawcian gwylanod Penylan, nes i godi cyn cwn Caerdydd, oedd yn hynod handi, gan i mi ddechrau yng nghwmni pooches Parc Buddug, a’u perchnogion, toc ar ôl saith. Yna, ymlaen i Benarth am sgwrs â rhai o’r twristiaid o Tseina oedd yn tynnu lluniau o banorama’r Bae ger yr hen Billy Banks, cyn mwynhau paned ger y Pier yng nghwmni’r diddanwr stand-yp Frank Honeybone – dyn sydd â digon i ddweud am ei ddinas fabwysiedig.

Eglwys Gadeiriol Llandaf Yna, profiad cwbl newydd i mi, a’r rhan fwyaf o ddinasyddion dybiwn i- gwibdaith ar y bws tô-agored sy’n gadael y Castell bob hanner awr, a chael modd i fyw diolch i sylwebaeth Mike a Magi – dau o’r ardal sy’n adlonni ymwelwyr yn ddyddiol- cyn gorffen am y tro mewn heddwch pur yng ngerddi’r Eglwys Gadeiriol yn Llandaf – un o ddihangfeydd dyddiol dinesydd arall. Eto, roedd hwn yn fangre cwbl anghyfarwydd i mi, er bod fy swyddfa lai na chwarter milltir i ffwrdd, a minnau’n wreiddiol o’r brifddinas.

Megis dechrau ydw i, gyda phythefnos gorlawn o recordio o’m mlaen i geisio cynrhychioli cymaint o seiniau, ardaloedd a phrofiadau i grisialu “diwrnod” yn y ddinas cyn i mi feddwl dechrau ar y gwaith golygu.

Ie, pythefnos i gyfleu diwrnod- boncyrs yn wir, ond mae gen i ofn mai one man band yw hi o ran tîm cynhyrchu, a bydde angen nifer fawr o Lowri Cooke’s i geisio gwneud cyfiawnder ag enhangder y ddinas mewn un diwrnod yn unig – yn enwedig ‘rôl profi trallod y tagfeydd traffic sy’n parhau i i greu cythrwfl, diolch i’r gwaith adeiladu o flaen y Castell (cue sain driliau, cement-mixers a Jac Codi Baw).

Ydyn, mae’r haenau o seiniau sydd i’w clywed ar hyd a lled y ddinas yn ddi-ddiwedd, o’r llonyddwch lloerig sydd i’w brofi ym Mharc y Rhath ar doriad gwawr, hyd at adar amrywiol Adamsdown, traffig byddarol Death Junction, llif cyson Nant Lleucu, ‘smygwyr siaradus Stryd Womanby, a’r fflicran di-baid rhwng gorsafoedd radio mewn cerbydau ledled Caerdydd.

Dwi’n gobeithio cofnodi’r rhain oll a llawer iawn mwy dros y dyddiau nesa ma. Braint o’r mwya ydy cael cyfnod o wrando mor astud ar fy ninas ar gyfer prosiect o’r fath, felly da chi, os welwch chi fi a fy ffrind bach fflyffi, Stereo Mic, yn loitran with intent yn eich cornel chi o’r brifddinas dewch draw i mi gael clywed am rai o’r seiniau hynny sy’n crisialu’ch Caerdydd chi.

Bydd Diwrnod yn y Ddinas yn darlledu ar BBC Radio Cymru ar 26 mis Medi 2010

Lluniau gan Dom Stocqueler a Watt Dabney