Y Twll

Mae unrhyw fyfyriwr yn gallu ceisio am le yn Neuadd Pantycelyn

Heno mae’r cyn-fyfyriwr Jeff Smith yn dal i aros yn Neuadd Pantycelyn fel rhan o brotest yn erbyn cynllun Prifysgol Aberystwyth i gau’r neuadd. Dyma lun ohono fe gyda’i gyd-brotestiwr Bethan Ruth ar ben y to.

Meddai Jeff yn yr erthygl Pantycelyn: Addysg ar ei orau:

[…]
Pan gyrhaeddais Neuadd Pantycelyn yn 2007, ro’n i’n di-Gymraeg a swil iawn. Dwi’n dod o dde-ddwyrain Lloegr yn wreiddiol, lle na siaredir Cymraeg, ac mae gen i syndrom Asperger, sy’n tarfu ar fy nealltwriaeth o sut i gymdeithasu ac ati.

Bu hyn yn newid yn gyflym! Cymraeg yw’r iaith bob dydd ym Mhantycelyn, ac ro’n i’n clywed e bobman – yn y coridorau, yn y Lolfa Fawr, yn y Ffreutur a mewn digwyddiadau cymdeithasol. […]

Fel atodiad i’r darn gwreiddiol, dyma bwt o drafodaeth yr ydym wedi cael. Mae fe wedi caniatáu i mi ei gyhoeddi yma.

Trawsgrifiad:

Hei Jeff

Mae ‘na rhywbeth dw i eisiau gofyn i ti.

Mae Daily Post yn dweud ‘They refuse to leave the Pantycelyn Hall which is dedicated to Welsh language speakers […]’.

http://www.dailypost.co.uk/news/north-wales-news/aberystwyth-university-students-sit-in-demonstration-9451460

Fyddai hi’n fwy cywir i ddweud bod y neuadd yn ‘gyfrwng Cymraeg’ yn hytrach nag ‘ar gyfer siaradwyr Cymraeg?’

e.e. rwyt ti wedi dysgu Cymraeg trwy Bantycelyn a’r Brifysgol ayyb. Dyna un agwedd o’r neuadd sydd ddim yn amlwg i bobl.

Pa mor hawdd yw e i berson ‘di-Gymraeg’ geisio am le yn Neuadd Pantycelyn?

Hefyd oes unrhyw glem pa ganran sydd ddim yn siarad (neu ddim yn rhugl) yn Gymraeg ar y ffordd i mewn?

Dw i’n chwilfrydig, ‘na gyd.

Mae’n flin gyda fi am fethu’r protest. Pob lwc i chi a’r ymgyrch.

Dyma drawsgrifiad o’i ymateb:

Diolch Carl. Ie, Neuadd Cyfrwng Cymraeg ydyw. Mae’n reit hawdd ddod mewn fel dysgwr: nes i jyst dweud bo fi eisiau byw yno ac eisiau dysgu Cymraeg! Mae sawl un bob blwyddyn sy’n dod mewn yn ddi-Gymraeg ac yno ddysgu, ond dw i ddim yn hollol siwr o’r canran sori. Mae nifer hyd yn oed fyw [fwy] sy’n dod mewn yn ail-iaith ac yno gwella’u Cymraeg

Roedd y Daily Post yn gywir yn yr ystyr bod pobl yn gadael Pantycelyn fel siaradwyr Cymraeg.

Ond dw i ddim wedi canfod unrhyw dystiolaeth o ‘brawf ieithyddol’ ar y ffordd i mewn.

Wrth gwrs dyna sut mae cymunedau cyfrwng Cymraeg fod gweithio, ‘na i gyd sydd angen ydy cefnogaeth go iawn ac adnoddau digonol.

Darllenwch Pantycelyn: Addysg ar ei orau yn ei gyfanrwydd.

Llun Pantycelyn gan Dogfael (Comin Creu)

Y 9 ffordd orau o gael eich twyllo yn Beijing

Mae lot o bethau hyfryd am Beijing; pobl cyfeillgar, parciau, tywydd, bwyd wrth gwrs.

Does dim lot o drosedd amlwg er bod hi’n anodd dod i hyd i ffigyrau trosedd dibynadwy. Mae cosbau yn llym mae’n debyg. Weloch chi erioed garchar Tseiniaidd ar TripAdvisor?

Mae hi’n teimlo’n weddol ddiogel yna, saffach na rhannau o Lundain o bosib.

Gellir gadael beic ar y stryd yng nghanol prifddinas Tseina heb ei gloi.

Ond nid erthygl ‘ewch i Beijing’ yw hon, hoffwn i sôn am elfen weddol anhysbys o’r ddinas.

Heb os ac oni bai mae twyllo yn rhan o’r profiad i ymwelwyr.

Er mwyn eich diddanu a’ch rhybuddio dyma fy rhestr o ‘hoff’ ddulliau twyllo yn Beijing dw i wedi eu gweld neu glywed amdanynt.

1. Seremoni de

Ar y stryd ger Sgwar Tiananmen daeth dwy fenyw ataf i yn y prynhawn.

O le wyt ti’n dod? Wyt ti eisiau mynychu seremoni de draddodiadol? Bydd hi’n hwyl!

Ar y wyneb mae’n swnio’n addawol ond mae eisiau bod yn amheus o Saesneg sydd mor dda yn y ddinas hon.

Mae’r gwahoddiad yn arwain at sgam clasurol, ‘seremoni’ de lle mae’r ‘traddodiadau’ i gyd wedi cael eu dyfeisio yn ddiweddar.

Wedyn maen nhw yn eich bwrw gyda bil am grocbris, efallai deg gwaith mwy na’r gost arferol.

Dwedais dim diolch mewn sawl ffordd, sawl gwaith, a doedden nhw ddim yn edrych mor gyfeillgar wedyn. Roedd rhaid iddyn nhw ffoi i ganfod yfwyr te eraill.

Dyma nhw.

Weithiau cwrw sy’n cael ei gynnig yn lle te.

Cafodd fy nghefnder ei dwyllo gan yr un yma. Chwerthais pan glywais achos mae fe’n siarad mwy o Mandarin na fi ac mae hwnna yn GLASUR o dwyll. Mae pob canllaw o Lonely Planet lawr i’r drydedd silff yn sôn amdano fe. Cafodd e baned o de a gwers ddrud am ei drafferth.

2. Y farchnad

Mae sôn am brynu co’ bach USB am bris anhygoel o rad mewn marchnad. Doedd dim byd ynddo fe heblaw am dywod.

Mae llawer o stwff electronig o farchnadoedd yn amheus. Maen nhw yn wneud i Del Boy edrych fel Steve Jobs.

Caveat emptor.

3. Bwydlen Saesneg

Ambell waith yn y bwyty mae dwy fwydlen, un arferol ac un yn Saesneg gyda phrisiau uwch.

Mae angen talu’r cyfieithydd rhywsut sbo.

4. Brandiau (drwg)enwog

Pwy sydd wir yn gwneud y twyllo yma ydy’r cwestiwn, y cwmniau rhyngwladol sy’n penodi darparwyr i gaethiwo pobl am 50c i greu dillad brand hyll i ni yn y gorllewin – neu’r siopau Tseiniaidd sy’n gwerthu fersiynau ffug ohonynt?

Mae cwestiwn athronyddol am beth yw ‘go iawn’ yma. Mae llefydd yn y dwyrain yn fwy ôl-fodernaidd na Chymru, os yw’n cynnwys yr enw Burberry mae’n rhaid bod y dilledyn YN Burberry. Does dim ffasiwn peth ag eitem go iawn ac eitem counterfeit.

Wel, mewn rhai o achosion.

5. Phantom power

Gwelais fachgen yn crwydro’r strydoedd ger Nanluoguxiang gyda’r nos. Roedd e’n edrych yn ddall – doedd dim rheswm i beidio credu ei fod e’n dall.

Roedd e’n chwarae’r offeryn erhu ac yn dangos sgiliau o’r radd flaenaf, tra bod dynes hŷn (efallai ei fam) yn casglu arian parod wrth dwristiaid.

Roedd y sain yn anhygoel. Rhy anhygoel.

Wedyn gwnes i sylweddoli ar y seinydd bach ar ei wregys. Doedd dim ymdrech o gwbl i’w guddio.

O’n i wir yn ystyried cyfrannu fel clod am fod yn un o’r artistiaid meim gorau erioed.

Dyma gwpl yn bysgio ar yr erhu, neu rywbeth tebyg, heb seinydd.

6. Teithio’r ddinas

Dw i’n fodlon tipio. Ond dydy tipio ddim yn rhan o ddiwylliant Beijing. (Gweler hefyd: Ceredigion.)

Efallai does dim angen.

Mae gyrwyr ricsios weithiau yn esgus bod nhw ddim yn deall materion ariannol neu fod camddealltwriaeth o seros wedi bod. Fel arall dydyn nhw ddim yn rhoi newid yn ôl i berson gwyn.

Felly yn hytrach na chlirio mas yr arian man, mae eisiau cadw amrywiaeth o werthoedd mewn waled rhag ofn.

Mae tacsis – hynny yw, ceir yn hytrach na ricsios – yn hollol iawn cyn belled bod nhw yn swyddogol, sydd yn golygu gyrrwr di-Saesneg fel arfer. Os taw ‘Sir, sir! Taxi sir?’ yw’r cynnig, ‘na’ yw’r ymateb. Mae’r rhai heb drwydded yn lot drytach.

7. Pigwyr pocedi

Ydy pigo pocedi yn cyfrif fel twyll? Ta waeth mae’n digwydd o bryd i’w gilydd yn ôl y sôn – tra’ch bod chi’n syllu ar fap dan ddaear.

8. Morladron masnachu

Dw i’n cofio gwylio ffilm mewn tŷ yn Asia tua 10 mlynedd yn ôl. Nid fi a brynodd y CD fideo – hen fformat a oedd yn debyg i DVD.

Roedd y delwedd yn cynnwys nid yn unig y ffilm ond elfennau o olygfa o ystafell sinema dywyll. Nawr ac yn y man roedd silwetau o bobl yn sefyll ac yn cerdded heibio’r llun er mwyn mynd i’r tai bach.

Mae’n debyg roedd modd pori amrywiaeth o ffilmiau newydd ar stondinau stryd yn Beijing ac ar draws dwyrain Asia ar un adeg, gan gynnwys ffilmiau cyfredol o’r sinema. Roedd yr ansawdd yn amrywio lot. Yn yr oes ddigidol mae’r farchnad wedi mynd oherwydd torrentau, Pirate Bay ac ati.

Mae ambell i stondin stryd yn gwerthu copïau anhrwyddedig o gerddoriaeth o hyd. Mae angen mynd i siopau mewn canolfanau siopa anferth am gerddoriaeth drwyddededig a thalu pedair gwaith y pris.

9. Yanjing gyda phopeth

Roedd y prydau o fwyd yn Beijing yn hollol wych ar y cyfan. O’n i wedi bod yn bwyta reis, nwdls, hwyaden a’r gorau o stwff Tseiniaidd trwy’r wythnos gyda photel o Nanjing bron bob tro, lager digon dymunol er generig.

Am fy mhryd o fwyd olaf cyn gadael y ddinas, es i i hutong (hen lôn draddodiadol lle mae llawer o dai, caffis a siopau bychain) i fwyta ‘pizza hutong’.

Yn y bwyty pizza roedd detholiad o gwrw o bob cwr o’r byd mewn oergell eang, dewis sy’n anarferol mewn llefydd o’i fath. Gwych, o’n i’n meddwl, byddaf i’n joio cael blasu gwydryn o Erdinger Weissbier am bris mewnforio. Roedd hi’n dal yn rhatach na’r llefydd cwrw crefft newydd yng Nghaerdydd.

Agorwyd y botel gan weinydd ac ar ôl cwpl o lymeidiau sylweddolais taw’r un hen Nanjing oedd hi eto – o’r botel Erdinger Weissbier. Roedden nhw wedi llwyddo i roi’r cap yn ôl ar y botel.

Roedd hi’n ffordd weddol ysgafn o gael fy nhwyllo. Bai fi oedd hi mewn ffordd achos o’n i ddim yn gwybod sut i gwyno trwy gyfrwng y Mandarin ac o’n i’n llac ac yn stiwpid i hyd yn oed ystyried yfed rhywbeth mor Ewropeaidd mewn hutong.

Lluniau gan Carl. Diolch i Rhys Wynne am help.

Adolygiad: rhaglen ddogfen Geraint Jarman ar S4C

Dyma adolygiad gan Bethan Williams o raglen ddogfen Geraint Jarman a ddarlledwyd ar S4C ym mis Mai 2015. Ar hyn o bryd, dydy’r rhaglen ddim ar gael trwy ddulliau trwyddededig.

Dilyn Geraint Jarman a chyfweld ag e wrth iddo berfformio gigs a recordio’i albwm ddiweddara mae’r rhaglen.

Mae’n amlwg taw cyfansoddi a cherddoriaeth yw bywyd Jarman. Mae’n dweud ei fod yn mwynhau recordio a chyfansoddi o hyd, a’i fod yn un o’r pethau yn ei fywyd nad ydy e wedi mynd ‘yn ffed up ohono’.

Dechreodd ysgrifennu fel ‘outlet’ i’w agwedd o wrthod cydymffurfio a mitsio o’r ysgol ac mae’n dal ati achos ‘Be wnawn i heblaw am be ‘sgen i?’.

Mae’n amlwg yn llwyddo i dynnu pobl i’w gerddoriaeth – y fenyw mae’n sôn amdani sy’n gwrando ar ei recordiau bob dydd; y cerddorion rydyn ni ei weld e’n cydweithio â nhw fel ffrindiau; ei ferched, sy’n canu ar yr albwm ddiweddaraf a hyd yn oed diwylliant!

Wrth ganu reggae, diwylliant sy’n sôn am gam-drin a chael eich gwrthod, roedd e’n teimlo fod y diwylliant hwnnw’n uniaethu â’r Gymraeg – drwy gerddoriaeth.

Mewn cyfweliad o’r 70au am ddylanwad reggae mae’n dweud fod neges ei ganeuon wedi’i chlymu gyda’r diwylliant Cymraeg a dyna pam ei fod yn canu reggae yn Gymraeg.

Un o’r pethau mwyaf dwi’n ei gysylltu gyda Jarman yw’r sbecs haul, hyd yn oed mewn lleoliadau tywyll mae’r sbecs tywyll yn aros. Mae’n esbonio ei fod wedi dechrau gwneud am nad oedd e am i’r gynulleidfa i’w weld e, achos nyrfs – ac yn cyfaddef fod y nyrfs yn dal i ddod cyn gigs. Yn ystod y rhaglen mae’r sbecs tywyll yr un mor amlwg.

Wrth fynd nôl i ardal ei fagwraeth a sôn am brofedigaeth a gafodd yn fachgen ifanc er enghaifft mae’n gwisgo’r sbecs; ond wrth drafod cerddoriaeth mae’r sbecs ar goll.

Falle mai fi sy’n darllen gormod i hynny ond roedd e’n fwy parod a chyfforddus wrth siarad am gerddoriaeth. Roedd rhywbeth arall yn digwydd tu ôl i’r sbecs, heb yn wybod i’r gynulleidfa, ond bydd rhaid i chi wylio i weld beth!

Llun oddi ar wefan BBC

Gangster Cymraeg: cocên, cash ac Audi TT

Gwrandewch ar hanes hynod un bywyd gangster ar y rhaglen radio BBC Radio Cymru Straeon Bob Lliw.

Hyd yn hyn does dim llawer o drafodaeth wedi bod ar-lein am y rhaglen a ddarlledwyd heddiw ond mae hi’n werth eich amser am ei sylwadau, heb sôn am unrhyw beth arall:

“[…] yn y gêm drugs, os ti’n soft, ma’ pobl yn mynd i gymryd y piss – softie ydw i – ond odd raid i fi i fod yn gwerthu drugs a gneud lot o bres o’dd raid i fi ddechra’ mynd i gym, a steroids a cal tattoos just i ‘neud y look – ti’n gwbod, ma hwn chydig bach o nytar ia. Ifanc ac yn stiwpid ia. […]”

“[…] o ni’n dreifio rownd efo ceir posh. Oedd gen i Astra VXR, ges i Audi TT, ges i Mini Cooper, ges i BMW One Series, ges i motobeics… efo cash straight. O ni’n byw fatha king am two and a half years. […]”

Mae Cymru Fyw wedi cyhoeddi erthygl sy’n cynnwys cyfweliad gyda’r boi, Jason o Ddeiniolen, hefyd.

Llun: poster gan Y Twll ar gyfer addasiad ffilm dychmygol o Gangster Cymraeg

Pantycelyn: Addysg ar ei orau

Mae bygythiadau gan Prifysgol Aberystwyth i gau Neuadd Pantycelyn, Neuadd Cymraeg y Brifysgol, wedi cael ymateb ffyrnig. Islaw, dwi’n manylu ar fy mhrofiad i o fyw ym Mhantycelyn er mwyn dangos pwysigrwydd y Neuadd.

Pan gyrhaeddais Neuadd Pantycelyn yn 2007, ro’n i’n di-Gymraeg a swil iawn. Dwi’n dod o dde-ddwyrain Lloegr yn wreiddiol, lle na siaredir Cymraeg, ac mae gen i syndrom Asperger, sy’n tarfu ar fy nealltwriaeth o sut i gymdeithasu ac ati.

Bu hyn yn newid yn gyflym! Cymraeg yw’r iaith bob dydd ym Mhantycelyn, ac ro’n i’n clywed e bobman – yn y coridorau, yn y Lolfa Fawr, yn y Ffreutur a mewn digwyddiadau cymdeithasol. Des i nabod lawer o bobl: mae’r ffurfweddiad yr adeilad, gyda choridorau agored ac ystafelloedd cymunedol, yn hwyluso cymdeithasu, ac yn hytrach na byw mewn fflat ble fyddai’n nabod efallai pump o bobl eraill, ces i gyfle gwych i fyw mewn cymuned bywiog o dros 200 o bobl. Roedd hynny’n profiad addysgol hefyd – des yn ffrindiau gyda phobl o bob ran o Gymru a thu hwnt, gydag amrwyiaeth helaeth o brofiadau, acenion a thafodiaethau. Dyma Cymru o dan un tô!

Mae’r ffurfweddiad y Neuadd hefyd yn hybu gweithgareddau, fel Corau, grwpiau eisteddfotol, Cymdeithas Taliesin (llenyddiaeth Cymraeg) a llawer mwy. Mae lleoli’r rhain yn yr un adeilad a’r llety yn arwain at llawer iawn yn mynychu’r fath cymdeithasau: mae dros 100 o fyfyrwyr yn y Côr Mawr yn aml. O fy safbwynt i fy hunan, bues yn cerdded heibio’r stafelloedd lle oedd y rhain yn digwydd, a nes i ymuno â llawer ohonyn nhw wedyn. Felly, dyma fi’n dysgu lawer am ddiwylliant Cymru, rhywbeth fyse fi fyth yn cael dysgu fel rhan o fy nghwrs academaidd.

Dw i ddim yn unig yn y fath bethau. Mae llawer o fyfyrwyr wedi dod i Bantycelyn o gefndir di-Gymraeg ac yno wedi gadael y Neuadd yn rhugl yn y Gymraeg. I lawer o Gymry hyd yn oed, sydd wedi dysgu’r Gymraeg yn yr ysgol, mae byw ym Mhantycelyn yw eu profiad gyntaf o’r Gymraeg fel iaith fyw, dydd i ddydd. Yn Rali Fawr Pantycelyn, a gynhaliwyd yn mis Chwefror 2014, bu Adam Price yn ymhelaethu ar sut naeth ei frawd ddod i Bantycelyn a dysgu Cymraeg, gan ddweud bod hynny wedi ysbrydoli fe hefyd i ddysgu’r Gymraeg. Dychmyga pa mor wahanol fyddai gwleidyddiaeth Plaid Cymru pe tasai rywun mor ddylanwadol ag Adam Price ddim wedi dysgu Cymraeg! Mae’r Neuadd wedi newid llawer o fywydau, gan gynnwys iaith, diwylliant ac hwyluso cymdeithasu ac annog pobl i gymryd rhan.

Mae Pantycelyn wedi newid fy mywyd yn llwyr, ac wedi agor llawer o ddrysau i mi. Ac yn wir, dyna beth yw addysg. Dw i wedi dysgu gymaint – Y Gymraeg, y diwylliant Cymreig, sgiliau cymdeithasol – nad oedd gennyf cyfle i ddysgu (o leiaf i lefel uchel) fel rhan o fy nghwrs yn y Brifysgol. Dyma efallai’r swyddogaeth mwyaf mae prifysgol yn gallu cyflawni: darparu’r fath addysg drwy brofiadau, drwy’r ochr llety, ochr yn ochr gyda’r darpariaeth academaidd safonol.

Mae’r Brifysgol yn gorfod rhoi ystyriaeth arbennig i’r Gymraeg, o dan ei siarter frenhinol (4.5):

“rhoi sylw arbennig, gan weithredu ar ei phen ei hun neu ar y cyd ag eraill, i anghenion addysgol Cymru, gyda golwg ar yr iaith Gymraeg a diwylliant, datblygiad economaidd a thraddodiadau cymdeithasol Cymru.”

Mae’r Brifysgol hefyd yn dweud eu bod yn awyddus i denu mwy o fyfyrwyr o Gymru i’r Brifysgol.

Mae Pantycelyn yn cyflawni’r amcanion yma fel y mae! Mae’n darparu profiad addysgol o’r Gymraeg ni cheir un rhywle arall yn y byd; mae’n Neuadd enwog ac eiconig sydd yn tenu darpar-fyfyrwyr o draws Cymru i’r Brifysgol. Yn aml, dydy darpar-fyfyrwyr Cymraeg eu hiaith ddim yn sôn am mynd i Aberystwyth, mae’n nhw’n sôn am mynd i Bantycelyn. Dyma sy’n dangos pa mor pwerus o arf recriwtio a marchnata yw Neuadd Pantycelyn. Hefyd, mae gan y Brifysgol cyfrifoldebau arbennig, fel yr unig Prifysgol sydd yng nghanol Cymru, ddim yn bell o’r ffin rhwng gogledd a de, ac fel y Brifysgol gyntaf yng Nghymru, i gynnal a chadw’r iaith Gymraeg yn y Brifysgol a’r genedl. Felly pe fyddai Prifysgol Aberystwyth yn cau Neuadd Pantycelyn, byddan nhw’n tanseilio’u strategaethau eu hunain ac wfftio eu cyfrifoldebau.

Beth sydd angen ei wneud felly? Cydnabyddir bod angen gwaith adnewyddu mawr ar Bantycelyn, er enghraifft y tô a’r ffenestri, tra’n cadw’r strwythur a chymeriad sydd yn wneud yr adeilad yn hwb i’r iaith a diwylliant Cymraeg. Mae’r Neuadd yn haeddu’r fath buddsoddiad, gan bod hyd yn oed awdurdodau’r Brifysgol yn cyfaddef bod diffyg buddsoddiad yn y Neuadd wedi bod ers blynyddoedd. Felly mae angen gosod amserlen pendant i wneud y gwaith yma. Tan hynny, mae angen cadw’r Neuadd ar agor, i sicrhau na chollir y cymuned arbennig sydd ynddi.

Fel hyn, mae’r Brifysgol yn gallu gweithio tuag at gyflawni ei hamcanion a’i chyfrifoldebau, ac mae pobl fel fi’n gallu cael profiad anhygoel. Hyd nes bod hynny’n digwydd, mae’r brwydr Pantycelyn yn parhau.

Lluniau gan Keith Morris (caniatâd), Dogfael (Comin Creu) ac Erin Angharad Owen (caniatâd)