Y Twll

FIDEOS! Jamie Bevan a’r Gweddillion/Greg Bevan, Losin Pwdr/Siôn Mali, Yucatan/Eilir Pierce

Mae llwythi o miwsig fideos gwych ar hyn o bryd. Dyma dri newydd o 2014.

Mae’r gwaith cyntaf gan Greg Bevan (sy’n rhan o’r Twll ac wedi cyfrannu sawl cofnod am ffilm). Y gân yw Bron gan Jamie Bevan a’r Gweddillion o’r Bach yn Ryff EP. Fideo annibynnol oedd e gyda dosbarthiad tanddaearol trwy becyn diwylliant Fersiwn1 yn wreiddiol ond mae fe wedi cael ei ddarlledu ar Heno yr wythnos hon.

Mae’n siŵr bod unrhyw wyliwr S4C wedi gweld gwaith Siôn Mali fel golygydd teledu o’r blaen ond dyma’i début fel cyfarwyddwr, fideo trawiadol iawn a gomisiynwyd gan Ochr1 ar gyfer Losin Pwdr, arallenw Mini (gynt o Texas Radio Band). Yr actorion yw Lois Jones a Rhodri Trefor.

Yn olaf mae’r campwaith Eilir Pierce ar gyfer Cwm Llwm gan Yucatan a gomisiynwyd gan Ochr1 wedi bod o gwmpas ers mis Mai eleni ond rhag ofn eich bod chi wedi ei fethu, dyma fe (dolen allanol). Elin Siriol a Lisa Erin yw’r actorion.

Syro gan Aphex Twin: gweld eisiau rhywbeth

Dros yr haf o’n i’n troelli tiwns addfwyn mewn pabell yng ngŵyl gerddorol. Roedd y tiwns yn addfwyn achos roedd hi’n 4 o’r gloch y bore. Yn y tywyllwch, dyma dyn a dynes yn dod ataf i: ‘WAW! PERFFAITH! Dyna oedd yr union gân a gawsom ni yn ein seremoni priodas! A ‘dyn ni wedi dod i’r ŵyl yma ar ein mis mêl! Diolch o galon mêt, mae hon yn BERFFAITH!’.

Heb sôn am y cyd-ddigwyddiad gallech chi ddychmygu bod hi’n braf cael unrhyw fath o ymateb cadarnhaol i set sy’n anelu at bobl mor flinedig, er fy mod i wrth fy modd gyda DJo o’i fath.

Dyna oedd y gân a chwaraeais i, Alberto Balsam, pum munud o’r gerddoriaeth mwyaf hudolus ac adleisiol erioed gan unrhyw artist.

Aphex Twin o Gernyw oedd yr artist. Dros gyrfa o fwy na dau ddegawd mae fe wedi creu caneuon cyflym a swnllyd, caneuon hyfryd, rhai heb unrhyw guriad a llawer iawn rhyngddynt.

Mae’r albwm newydd Syro ganddo fe yn wahanol eto. Mae’r cynhyrchiad yn fwy manwl nag erioed ac yn ddawnsiadwy iawn. Efallai taw hwn yw’r albwm mwyaf dawnsiadwy gan Richard D. James achos mae’r curiadau mor quantised. Dw i’n hoff iawn o’r albwm sy’n gydblethu elfennau o rêv gyda syntheseiddwyr p-funk, e.e. ar draciau fel syro u473t8+e [piezoluminescence mix].

Ond mae’n anodd dychmygu moment hynod arbennig fel yr un yn yr ŵyl eleni.

Mae’r pecyn a dyluniad gan The Designers Republic ar gyfer Syro yn addas iawn. Dw i wedi buddsoddi yn y record finyl ac mae’r clawr yn rhestru dwsinau o gostau, e.e.

[…]
Sticker printed 2 colours…..£0.00975
Mechanical royalty…..£1.1859
Shop displays at indie and chain stores in Australia…..£0.00338
[…]

Mae’r rhestr yn cynnwys pob un cost fesul record. Yn llythrennol gallech chi weld yr union costau sydd wedi mynd tuag at eich cynnyrch ac mae’r eitem ei hun yn edrych fel derbynneb enfawr.

Ond nid 26 Mixes For Cash ydy hwn, nid dyna yw’r pwynt. Mae llawer mwy i gerddoriaeth y boi na chynnyrch masnachol ond dw i’n cael yr argraff bod e uwchben yr holl beth, yn dadansoddi’r diwydiant recordiau a’r cymhlethdod wrth gyrraedd unrhyw berthynas gyda’r gwrandawr. Dyna pam mae’r pecyn a’r dyluniad mor addas.

Er bod 13 mlynedd wedi mynd ers Drukqs, ei albwm stiwdio diwethaf fel Aphex Twin, mae fe wedi defnyddio’r enw The Tuss yn y cyfamser i ryddhau albwm ac EP. Fel mae’n digwydd mae’r deunydd Syro yn debyg iawn i’r jams disgo a ddarparwyd gan The Tuss.

Yn amlwg fel golygydd o’i waith ei hun mae fe wedi bod yn canolbwyntio ar Syro. Mae ‘na peryg bod yr albwm mor gyson mae’n llifo heibio heb i ti sylweddoli. Mae’r traciau bron i gyd yn jams ôl-rêv ar gyfer y clwb. Mae llawer o amrywiaeth yn y seiniau trwy’r albwm, peidiwch â’m camddeall i. Ond mae’r amrywiaeth hollol radical a’r agwedd chwaraeus a fu wedi mynd. Does dim byd heriol yn yr albwm yma ac yn sicr, dim amrydedd. Mae’r dderbynneb ar y clawr yn rhoi’r BPMs, y cyfrif curiadau fesul munud, ar bwys pob teitl rhag ofn bod DJ eisiau eu ffitio mewn set. Peth braf ydy albwm mor hygyrch – gall chwarae’r rhan fwyaf ohono fe yn Pier Pressure neu’r Greeks yn ogystal â’r Full Moon. Yr unig eithriad i’r gyfres o jams ydy’r gân olaf Aisatsana, tiwn piano Erik Satieaidd sy’n atgoffa fi o’r alawon pruddglwyfus ar Drukqs.

Fel ffan, I Care Because You Do o 1995 yw fy hoff albwm ganddo fe o hyd (ac byddwn i’n annog unrhyw un sydd ddim yn gyfarwydd i ddechrau yna). Er bod darnau o’r hen gampwaith yn digon hyfryd i ddefnyddio mewn seremoni priodas neu babell tsilo-mas heddiw, nid fi yw’r math o ffan i ofyn am yr un albwm eto ac eto. Dw i jyst eisiau teimlo rhywbeth. Dyna sydd ar goll wrth wrando ar Syro, mae hi’n gerddoriaeth i’r meddwl a’r traed yn hytrach na’r galon. Braindance os liciwch chi.

Mae modd defnyddio peiriannau i greu pethau gydag enaid. Rhag ofn bod unrhyw amheuaeth, mae gymaint o gerddoriaeth sy’n seiliedig ar gynhyrchiad a dawns o bob math yn wneud i mi deimlo pethau. Syro, dim gymaint.

Wedi dweud hyn i gyd mae’r Aphex Twin yn creu caneuon am yr hir dymor. Dw i ddim wedi cael digon o’r albwm trawiadol yma o bell ffordd. Mae hi’n digon bosib y bydd fy marn i yn newid.

O Lundain: pwt o fy rhwystredigaeth

“Dwi wedi bradychu fy nghyd Gymry drwy wneud y penderfyniad i fynychu coleg celf yn Llundain ac ddim cystal Cymraes a rhai o fy ffrindiau sydd wedi aros yn ei mamwlad. Drwy adal dwi ogystal yn neilltuo fy hun o ddiwylliant Cymreig ac ar yr un pryd yn methu cyfrannu iddo. Fy mrad mwyaf eithafol?”

“Dwi’n siarad Saesneg yn ddyddiol.”

Am lwyth o gachu. Braf fyddai cael deud mai synnu fuasa’ chi i wybod faint o bobol sydd efo’r agwedd yma, ond i’r gwrthwyneb yw’r gwir. ‘Da ni gyd yn nabod o leiaf un. Yn anffodus dwi’n nabod oleia’ dau lond llaw.

Dwi’n fwy gwladgarol nac erioed ac wedi mopio yn llwyr gyda’r syniad o berthyn i rywle, ac wedi sylweddoli pa’ mor lwcus ydw i. Nid oes miloedd o siaradwyr Cymraeg yn Llundain ond mae ‘na lwythi ac felly dwi’n teimlo’n sbesial yno, mor gywilyddus a hunan bwysig ma’ hyna’n ymddangos i bobol sydd ddim yn teimlo’r un dynfa reddfol, ond dwi’m yn mynd i wadu fy malchder. Dyna’r gwir.

Ar y llaw arall, dwi’n mynd i bwysleisio pa mor ffiaidd dwi’n feddwl ydi pobol sydd efo agwedd naïf tuag at y Saeson. Yn gyffredinol ‘da ni’n rhy barod i gymryd yn ganiatol mai ni yw’r unig rai gyda diwylliant, iaith a hanes ac o fy mhrofiad i yn amharchus a hiliol tuag atyn nhw, pam ddiawl ydym ni’n disgwyl parch yn ôl? Cyfaddefaf fy mod wedi gorfod dysgu hyn o gamgymeriadau personol. Mae cymdeithas Gymreig yn gyffredinol wedi magu y mwyafrif i fod yn bobol hiliol a chwerw. Mae bywyd yn mynd yn ei flaen a rhaid i Gymru dderbyn hynny. Oes rhaid perfformio mwy o ddramau am chwareli a phyllau glo a Thryweryn? Be am ddathlu ein Cymru fodern hefyd? Nid anghofio. Datblygu.

Dwi’n clywed bron i bum iaith wahanol ar y stryd bob dydd ym Mhrifddinas Lloegr. Fel hyn fydd hi yng Nghymru yn y dyfodol? Yn hytrach na ceisio gwarchod y swigen fach Gymreig pam na allwn ni dderbyn hyn a’ chroesawu bobol o bob cwr o’r byd? Ma’ hi’n oes y ‘hipster’. Os allai ‘hipsters’ neud sbecdols pot jam a Birkenstocks efo sana’ yn cŵl mae gen i ffydd y gall ‘hipsters’ Cymreig neud siarad Cymraeg yn cŵl! Dwi’n llwyr derbyn mai ofnau y Cymry ydi colli iaith ond yn hytrach na ceisio arafu datblygiad ein diwylliant yn yr ymgais i’w warchod pam na allwn ni weithio o amgylch y broblem a cymeryd y reolaeth sydd ei angen? Atgyfnerthu yr iaith drwy ein celfyddydau modern. Dwi’n ymwybodol bod llawer o bobol yn symud i Gymru ac yn hytrach na mynd ati i ddysgu yr iaith mae nhw’n ei anwybyddu, achos eu bod nhw’n teimlo ei fod yn ddi-angen. Felly, yn lle cwyno a chasau yr unigolion yma (sydd ond yn ei neilltuo nhw fwy) mae’n rhaid i ni ysbrydoli nhw, dangos iddyn nhw eu bod nhw’n methu allan! Er gwaetha’r modd nid drwy fygrwthan am ddewisiadau ‘creadigol’ Radio Cymru ac S4C y mae hi’n bosib newid pethau, nid yw’n hawdd cyflawni dim drwy gwyno.

Fy mhroblem i, a phroblem mwyaf diwylliant Cymreig ydi ein bod ni yn anghyfforddus efo unrhyw ddiwylliant ‘blaw yr un ‘rydym wedi arfer hefo. Pan o’ni yn astudio Diploma mewn Celf Sylfaenol cefais fy nghyflwyno i’r syniad o gyfuno fy niddordeb mewn actio hefo fy angerdd tuag at Gelf. Ers hynny dwi wedi mwynhau perfformio darnau celf gweledol llawer mwy na pheintio. Fodd bynnag, fel artist ‘does gen i ddim platfform sylweddol i anelu i berfformio ynddo nac i arddangos y gwaith hwn a ‘does yna ddim ddigon o oria’ mewn oes i lenwi ffurflenni y Cyngor Celfyddydau. Yn blwmp ac yn blaen, dwi’n methu cynhyrchu incwm yn Nghymru yn gwneud be dwi eisiau ei neud. Yr un hen stori i griw y Sin Roc Gymraeg, actorion ac ysgrifennwyr y wlad.

Dwi’n ceisio dod i ddaeall pam ‘da ni mor ar ei hôl hi gyda’n agwedd at ein celfyddydau, pam nad ydi ein gwlad wedi cael ei gyflwyno i amrywiaeth ehangach o gelf mewn cymhariaeth a mannau eraill yn y DU ac Ewrop? Yn rhy aml nid yw diwylliant yn cael ei ystyried yn ganolog ym mhryderon y llywodraeth. Ond fel ‘da ni’r Cymru yn or-ymwybodol ohono yn ôl ein hanes, dyna mae pobol yn ei gofio, mae ei effaith ar fywydau pobol yn ddwys. Mae gan y llywodraeth ei ran i chwarae. Nid rôl rheoli, ond rôl i gefnogi, hwyluso, galluogi a stiwardio. Ond nid yw’r cyllid ar gael ar raddfa fawr ac nid yw gwleidyddiaeth Prydeinig yn ddigon cefnogol chwaith. Mi’r ydw i felly wedi derbyn y galla i ddim newid na chyflymu globaleiddio yng Nghymru fwy ac y gallwch chi.

Ydw i am ddod nôl i Gymru? Dwi’m yn gwybod. Mae angen gwyrth arnai. Ond yn y cyfamser mae’n rhaid i fi a fy ffrindiau sy’ yn yr un gwch greu platfform ein hunain. Os ‘da chi eisiau ysbrydoliaeth ewch i weld un o gigs Y Ffug, drama Llais gan gwmni Cynyrchiadau Pluen neu gŵgliwch Bedwyr Williams. Rhaid i ni estyn i bocedi ein hunain, defnyddio pob ffynhonell sydd ar gael a chymryd pob mantais o’r we. Does gen i ddim yr opsiwn o fod yn bysgodyn mawr mewn pwll bach nac yn bysgodyn bach mewn pwll mawr oherwydd ar hyn o bryd, does gen i ddim pwll i hyd yn oed nofio ynddo. Gyda’n gilydd mi allwn ni ehangu gorwelion ein diwylliant a cheisio torri tir newydd gyda ein dramau a chelf. Dyma ein cyfla’ ni i greu Cymru ‘da ni eisia’ dychwelyd iddo!

…O ddyfnderoedd uffern – Tribulation ’99 gan Craig Baldwin

Ffilm collage arbrofol gan Craig Baldwin yw Tribulation ’99 – Alien Anomalies Under America. Rhagosodiad y ffilm yw bod rhywogaeth estron wedi byw yng nghrombil y ddaear ers canrifoedd, a’u gweithgareddau rhyfedd nhw sydd yn arwain at y Rhyfel Oer. Mae Baldwin wedi dethol ei ddelweddau o adnodd enfawr o ddeunydd archifol, ffilmiau-B ffuglen wyddonol, diagramau a mapiau er mwyn cyflwyno cyfres o ddamcaniaethau cynllwynio. Mae’r delweddau a dilyniannau yn cael eu rhwygo o’u cyd-destunau gwreiddiol a’u gosod mewn fframwaith naratif newydd. Yn gynnar yn y ffilm, yr ydym yn gweld deunydd archifol o bont grog enfawr yn ysgwyd yn wyllt ac yna’n cwympo i’r afon islaw. Mae’n rhesymol i dybio efallai mai daeargryn, corwynt neu drychineb naturiol arall sydd yn gyfrifol am y delweddau trychinebus mewn gwirionedd; fodd bynnag, mae union achos y dymchwel, y ffeithiau cadarn, ar goll.

Mae’r dilyniant yn dechrau (03:35) gyda theitl mewn llythrennau fawr: ‘EARTH’S CREATURES FLEE IN TERROR’ wrth i weithgaredd yr estroniaid dan ddaear sbarduno cyfres o ffenomenau annaturiol, tra bod morgrug a gwenyn mileinig, corynod enfawr yn ymddangos: ‘DEMONS RELEASED FROM THE DEPTHS OF HELL’. Gwelwyd tân, mwg, waliau yn dadfeilio – arwydd bod yr estroniaid wedi dechrau ‘tyrchu i fyny drwy’r pridd gan achosi tirlithriadau a llyncu pentrefi cyfan…yn treiddio cyflenwadau dŵr a systemau charthffosiaeth [yr Unol Daleithiau]'(04:10). Gwelwyd nawr y bont yn siglo, yn ei gyd-destun newydd, ac felly mae’n ganlyniad uniongyrchol o ymddygiad yr estron maleisus. Mae’r dilyniant yn dod i ben gyda delwedd o greigiau yn ffrwydro: ‘THESE ARE THE END TIMES’ (04:52).

Wrth gwrs, mae’r naratif newydd yn rhyfeddol, anghredadwy, dychanol – ond mae’r fframio cyd-destunol yn ail-gymell y delwedd o’r bont yn dymchwel ac yn ailfywiogi’r deunydd gwreiddiol; ond wrth rhwygo delweddau o’r bont o’u cyd-destun gwreiddiol, nid ydynt yn gwbl rhydd o’r ystyr a grëwyd gan y digwyddiad ei hun, ac mae hyn yn fantais i Baldwin. Mae’r cwymp ei hun yn drawiadol. Mae’r màs concrid enfawr yn ysgwyd ac yn chwipio’n wyllt cyn i’r gwifrau dur tynhau a snapio wrth i’r bont syrthio. Mae Baldwin yn cadw pŵer gweledol dramatig y digwyddiad; er bod y cyd-destun naratif wedi newid, mae priodweddau ‘affeithiol’ cynhenid y delweddau yn parhau.

Arddangosfa Cloriau: Pop Negatif Wastad a llawer mwy

Os ydych chi’n mynd i’r Steddfod Genedlaethol yn Llanelli eleni, ewch i’r arddangosfa Cloriau sydd ar agor o heddiw ymlaen.

Gofynodd y curadur Rhys Aneurin i mi ddewis fy hoff glawr record Cymraeg er mwyn cyfrannu at yr arddangosfa. Gallwn i wedi dewis sawl clawr ond dw i wedi bod yn gwrando ar albwm-mini Pop Negatif Wastad lot yn ddiweddar ac mae’n teimlo yn amserol ac yn briodol rhywsut.

“Mae perchennog yr oriel yn dyn hapus iawn…”

Dyma’r darn o destun a sgwennais i ar gyfer yr arddangosfa.

Pop Negatif Wastad – Pop Negatif Wastad
(Recordiau Central Slate)

Bydd gwylwyr Fideo 9 yn nabod fy newis, albwm mini gan Pop Negatif Wastad sydd yn gyfuniad o gerddoriaeth ‘diwydiannol’ dywyll a house. Yr unig ffyrdd i glywed yr albwm bellach ydy’r finyl 12″, YouTube a blogiau MP3. Gareth Potter ac Esyllt Anwyl Lord oedd y cerddorion a Gorwel Owen y cynhyrchydd.

Dathliad o bosibiliadau pop a chelf yw’r record hon – trwy’r geiriau, y gerddoriaeth a’r dyluniad. Mae elfen o ddirgel i’r clawr dwyochrog gan Lord: ffotograffiaeth o ddynes ifanc yn edrych at record tra bod hen ddyn yn gwneud swigod. Mae’n edrych fel ffansin, prosiect DIY.

Ar y pryd roedd Margaret Thatcher mewn grym ac roedd artistiaid fel Pop Negatif Wastad yn swnio ac yn edrych yn heriol. Dw i’n credu bod arloesedd cerddorol a chelfyddydol yn cyfleu pwynt gwleidyddol. Os ydy artistiaid yn mynd yn ôl yn rhy bell maent yn dweud wrth bobl ifanc bod yr amseroedd gorau wedi mynd. Mae eisiau dangos bod cerddoriaeth newydd, celf newydd, Cymru newydd a byd newydd yn bosibl. Y peth sydd angen ei ailddarganfod ydy’r agwedd flaengar yna.

Felly dw i’n tueddu osgoi pethau hynafol o’r 60au pan dw i’n troelli. Dw i’n chwarae Dau Cefn, Casi Wyn, Gwenno ac ati – a Pop Negatif Wastad. Mewn digwyddiad yng Nghaerdydd yn ddiweddar daeth rhywun adnabyddus o’r Sefydliad Cymraeg i mi er mwyn cwyno am fy mod i’n chwarae ‘Iawn’, fy hoff drac yma. Er bod y record yn 25 mlynedd oed, roedd hi’n rhy electronig a rhy ddyfodolaidd iddo fe.

Fe fydd yr arddangosfa Cloriau wedi ei leoli ar y maes eleni mewn pedair uned wrth ymyl Caffi Maes B gan gynnwys detholiadau ac ysgrifau gan Dyl Mei, Rhys Mwyn, Gwyn Eiddior, Emyr Ankst, Hefin Jos, Gareth Potter, Dafydd Iwan, Teleri Glyn Jones, Dewi Prysor, Owain Sgiv, Branwen Sbrings, Gorwel Owen, Richard Jones Fflach, Llwyd Owen, Lisa Jarman ac eraill.