Gweledigaeth 360? Hoff draciau 2011

Mae rhestrau 10 uchaf yn un o’r ffurfiau yna o ysgrifennu sydd yn mynnu ymateb. Dyna ydi eu pwrpas nhw’n aml iawn. Mae rhestr fel hyn mor oddrychol, ond eto, mae’r ffaith ei fod yn cael ei argraffu mewn papur newydd neu gylchgrawn yn aml yn rhoi’r argraff (heb drio gwneud hynny) ei fod yn definitive.  Wrth gwrs, mae pawb sydd â ffefryn sydd ddim ar y rhestr yn teimlo rywsut bod y rhestr yn RONG. “On’d yw hiwmor yn rhywbeth personol” meddai’r feddargraff ar grys-t rhaglen Hwyrach Slaymaker bac in ddy dei, a dyw cerddoriaeth ddim gwahanol debyg. Ond mae na asgwrn gen i i’w grafu efo rhestr ddiweddar.

Mi ddarllenais i restr 10 cân uchaf 2011 Owain Sgiv ar flog Golwg360 gyda diddordeb (Rhan 1 a Rhan 2), ond mae’n rhaid cyfadde i mi gael fy siomi gan rychwant yr arddulliau oedd yn cael ei arddangos yn y caneuon. Mae’r rhestr i gyd wedi ei boblogi gan ddynion ac i gyd bron yn gerddoriaeth sydd er efallai ddim i gyd yn beth allai rywun alw’n indie, yn yr un cyffiniau.  O’n i’n disgwyl gweld ambell i curveball yna, ambell syrpreis sonig i dawelu fy meddwl. O’n i’n sicr yn disgwyl gweld merch yna, ond wela i ddim syrpreis yn y pac yma sori. Ydi sîn gerddoriaeth Gymraeg wir yn meddu ar cyn lleied o amrywiaeth â hynny?

Lleuwen: un o'r artistiaid 'eraill' llynedd?!

Dwi’n gwybod yn sicr nad ydi’r rhestr fod yn gynrychioladol, ac efallai wir ei bod yn anheg honi bod Sgiv yn awgrymu hynny, ond oes dim un artist electronig yno er enghraifft, er bod nifer o gerddorion Cymraeg gwych yn torri cwys yn y maes yma, a’u bod wedi bod yn cael eu chwarae gan DJs radio Cymraeg a Saesneg. Does dim merchaid yno, er bod nifer fawr o ferchaid talentog a gwych yn artistiaid solo ac aelodau o fandiau Cymraeg (be ddigwyddodd i Rufus Mufasa gyda llaw?). Lle mae nhw?

Dwi ddim am ymateb gyda deg uchaf fy hun, ond mi hoffwn i gynnig rai synau sydd yn mynd tu hwnt i’r hyn mae Sgiv yn gynnig, er mwyn trio dangos ychydig o’r amrywiaeth dwi’n weld. Mae llawer heb iaith, lot yn electronig, mae gan rai deitl Saesneg (oooh!), ond mae nhw gyd gan Gymry Cymraeg hyd y gwn i ac yn haeddu cael eu trin fel rhan o sîn gerddoriaeth Gymraeg. Faswn i wrth fy modd yn clywed am rai traciau eraill sydd falle heb gael sylw digonol, felly postiwch ddolen iddyn nhw yn y sylwadau.

Y Pencadlys – Ymestyn Dy Hun
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/26394273[/soundcloud]

Ifan Dafydd – Miranda
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25970775[/soundcloud]

Crash.Disco! – Chezza V
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25211565[/soundcloud]

Y Gwrachod – SaiMo
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/9171219[/soundcloud]

The High Society – Nos Ddu (live in the woods)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/13802734[/soundcloud]

Gwibdaith Hen Frân – Trôns Dy Dad (Plyci Mix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25051895[/soundcloud]

Jakokoyak (feat. Stuart Jones) – 2 Lions Fflat
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/19843263[/soundcloud]

Trwbador – Eira (Avan Rijs Remix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/30441443[/soundcloud]

Huw M – Ba Ba Ba (Dileu Remix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/28526109[/soundcloud]

Y Llongau – Llwyd
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/31305142[/soundcloud]

Ojn – Tonfedd Oren
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/19366892[/soundcloud]

Kronwall – Y Gwir (Plyci Mix)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/15899366[/soundcloud]

Aeron – Clear Morning
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/16258132[/soundcloud]

Auftrag – International Gemological Symposium (1991)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/18924790[/soundcloud]

Banc – Arogl Neis
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/31868409[/soundcloud]

Codex Machine – Santa vs. Barbara
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/25466668[/soundcloud]

Daniel ‘Dano’ Llyr Owen – Fi ‘di Fi, Gary! by Gary Bendwr
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/12492765[/soundcloud]

El Parisa – Lleuad Llachar
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/30371910[/soundcloud]

JG Mix (demo)
[soundcloud]http://api.soundcloud.com/tracks/28618325[/soundcloud]

Y Bwgan – Penmon 95

Lleuwen – Dwi’n Gweld

Pocket Trez – Ie Ie Ie

Dr Wuw – Bong Song

MC Mabon, Ed Holden, Tesni Jones, Ceri Bostock a Dave Wrench – Dwi’n Dod o Rhyl (trac 3)
http://www.bbc.co.uk/radiocymru/c2/safle/unnos/orielau/rhaglen12.shtml

Retromania ac ailgylchu diwylliant pop, oes gormod?

Dyma un o fy hoff lyfrau o lynedd, Retromania gan Simon Reynolds. Tybed os oes unrhyw bobol Cymraeg eraill wedi ei darllen hefyd? Os oes gyda ti unrhyw ddiddordeb mewn diwylliant pop fel newyddiadurwr, DJ neu artist mae’n hanfodol yn fy marn i.

Mae’r llyfr yn manylu ein obsesiwn gyda’r oes pop a fu. Roedd wastad rhyw elfen o ddiddordeb mewn y gorffennol ond bellach mae lot mwy o enghreifftiau fel: bandiau yn ailffurfio, ail-creu neu ailgymysgu hen gerddoriaeth, ail-rhyddhau clasuron enwog a choll, artistiaid fel Duffy, Amy Winehouse, White Stripes, Girl Talk a Primal Scream ac amgueddfeydd pop o gwmpas y byd.

Mae Reynolds hefyd yn awgrymu gwreiddiau’r sefyllfa: argaeledd hen gerddoriaeth ar YouTube, Spotify ac MP3 (oedd ein 60au trwy’r dosbarthu yn hytrach na’r arddulliau cerddorol a genres newydd?), llwyddiant y diwydiant hanes pop fel busnes, gwahaniaethau gwleidyddol rhwng y 60au a nawr, hyd yn oed pethau fel diwedd Ras Ofod, diwedd moderniaeth a’r golled diddordeb mewn ‘Y Dyfodol’ fel cysyniad (e.e. diffyg ffuglen wyddonol) neu golled gobaith mewn beth sydd ar y gweill yn gymdeithas yn gyffredinol.

Beth sy’n digwydd pan fydden ni wedi ailgylchu popeth o’r gorffennol? Ydy’r obsesiwn yn bygythiad i arloesi a seiniau newydd nawr? Oedd y 60au ac ati yn arbennig ac unigryw mewn ffordd? Fydd gobaith o ysbrydoliaeth newydd yn ein degawd, oes ffordd mas?

Dw i’n bwriadu sgwennu cofnod neu dau neu tri ar Y Twll pan fyddi i’n gallu ffurfio meddyliau. Prif ffocws Reynolds yw diwylliant a diwydiant Anglo-Americanaidd sydd wedi bod yn ddylanwadol iawn ar Gymru wrth gwrs. Heblaw darn am Andy Votel a sôn bach am Welsh Rare Beat fel enghraifft does na ddim lot am Gymraeg yn uniongyrchol ond dw i’n meddwl bod mewnwelediadau i ein cerddoriaeth hefyd, naill ail SRG, pop o Gymru neu pa bynnag categori ti eisiau ystyried. Felly gwnaf i drio awgrymu syniadau cynnar am ei pherthnasedd i ein pop hefyd.

Gweler hefyd:

Rhys Ifans, y wyneb tu ôl i’r fadfall

Mae cyfle i weld y rhaglen ardderchog Prosiect: Rhys Ifans ar S4C Clic ar hyn o bryd lle mae fe’n sôn am ei rôl newydd, Y Fadfall yn y ffilm Spiderman newydd, ymysg pethau eraill. Diolch Daniel Glyn am rhannu fideos ychwanegol o sgwrs gyda Rhys Ifans. Dyma un mewn tacsi yn Efrog Newydd am bywyd a gwaith actor ac mae lot mwy ar YouTube.

Scymraeg a diwylliant cydweithredol

Scymraeg ar Flickr

Mae copi o’r llyfr Sgymraeg yn fy llaw. Dw i wedi bod yn edrych at hanes y syniad/gair:

mis Mawrth 2004: Hedd Gwynfor yn dechrau sgwrs ar maes-e.com, Cyfieithu doniol ar gyfer lluniau o arwyddion sydd wedi cael eu camsillafu (a jôcs cyfieithu)

mis Tachwedd 2004: mae siaradwyr Basgeg yn dechrau postio lluniau o gamgymeriadau Basgeg i’r grŵp Flickr ialgi hadi

mis Chwefror 2005: Nic Dafis yn postio’r llun cyntaf i’w grŵp Scymraeg ar Flickr

yn ystod 2005: mae’r grwp Scymraeg yn tyfu. Mae cyfranogwyr cynnar yn cynnwys waen ♡, Dogfael, nwdls, krustysnaks, Atgof a llunie mair

Rhywbryd yma: mae rhywun yn ail-enwi’r sgwrs ar maes-e i ddefnyddio’r gair Scymraeg

Rhywbryd yma: mae Cylchgrawn Golwg yn dechrau is-colofn yn y colofn Jac Codi Baw o’r enw Sgymraeg gyda’r un math o luniau

mis Tachwedd 2011: Y Lolfa yn rhyddhau llyfr o’r enw Sgymraeg sydd yn casglu lluniau, mae rhai o’r enghreifftiau wedi bod yn y grwp Flickr a chylchgrawn Golwg

Tybed os mae pobol wedi sylwi gwreiddiau y cysyniad. Mae Golwg360 wedi cyhoeddi ‘cyfweliad’ bach gyda Nic Dafis sy’n werth darllen i feddwl am ei theimladau cymhleth tuag at y ‘comedi’ o Scymraeg. Mae’r erthygl yn sôn am maes-e. Er bod sôn credit i’r enw Nic Dafis yn y llyfr, does dim sôn yna am maes-e, y grŵp Flickr nid y we.

Mae lot o enghreifftiau o lyfrau, posteri, crysau-t a chynnyrchiau eraill sy’n seiliedig ar syniadau o’r we fel LOLCats, Three Wolf Moon ac ati a fy mhrosiect fy hun Sleeveface (gyda llaw mae rhai Cymraeg fel Saunders Lewis a Geraint Jarman).

Hefyd mae sgwennu doniol o’r we sydd wedi cael ei chyhoeddi mewn llyfrau fel Shit My Dad Says, Stuff White People Like, Things my girlfriend and I have argued about.

Mae gwreiddiau y syniad Scymraeg yn debyg: ‘diwylliant y we’ a chyfryngau cymdeithasol. Nid jyst cyfrwng cyhoeddi neu darlledu ydy’r we cymdeithasol. Dw i wir yn meddwl bod y we cymdeithasol yn gallu cynnal lle i gynnal creadigrwydd a chyfranogiad, rydyn ni wedi gweld enghreifftiau da sawl gwaith. Rydyn ni’n gallu meddwl am y we fel rhywle i gynhyrchu a joio syniadau creadigol ac yn aml iawn mae’r syniadau yn amlgyfranog a chydweithredol. Fel arfer maen nhw yn dod o ddefnydd o blatfformau fel blogiau, YouTube a Flickr ac ambell waith Twitter. (Dyw Facebook ddim yn enwog fel platfform i gynnal creadigrwydd o’r math yma, sy’n ddiddorol. Wel, dw i ddim wedi gweld lot o enghreifftiau.)

Mae hyd yn oed cynhadledd arbennig ROFLCon yn Cambridge, Massachusetts, UDA i drafod a dathlu diwylliant y we a memes, sef syniadau sy’n cael ei chopïo a datblygu rhwng pobol wahanol. (Es i i ROFLCon yn 2010 i redeg gweithdy Sleeveface.)

Weithiau mae’r tarddiad yn amlwg. Mae’n gallu bod yn gymhleth achos mae’r syniadau yn gydweithredol o’r dechrau. Yn yr achos Scymraeg, mae cyfraniad Nic Dafis (gyda help Hedd Gwynfor ac eraill ar y we) yn eithaf clir: y gair, y grŵp, y lluniau cynnar a’r rheolaeth y grŵp. Ond weithiau mae’n anodd dweud pwy ddechreuodd y syniadau neu mae dadleuon hyd yn oed. Yn anffodus mae rhai o gwmniau yn ystyried creadigrwydd pobol ar y we fel easy pickings ar gyfer llyfrau, hysbysebion a phethau eraill.

Efallai Sgymraeg ydy’r enghraifft gyntaf o lyfr yn yr iaith Gymraeg gyda gwreiddiau mewn diwylliant y we, yr enw a’r syniad yn enwedig. Dw i’n siŵr bydd mwy o dwf yn niwylliant y we yn Gymraeg yn y dyfodol ac yn sgil hynny mwy o gynhyrchion fel llyfrau, crysau-t, rhaglenni teledu ac ati sydd wedi cael ei ysbrydoli gan bobol ar y we.

Dwedodd Nic Dafis yn y grŵp:

Ces i gopi o’r llyfr wythnos diwetha. Fel wedes i wrth Golwg360, mae’n llyfr bach reit hwylus, bydd yn boblogaidd amser Dolig. Braidd yn siomedig bod dim sôn am y grwp yma, na chydnabyddiaeth ar wahan i’r rhestr enwau yn y cefn, ond dw i’n methu dod ar hyd i’r egni colli cwsg drosto. ‘Swn i wedi meddwl, allwn i fod wedi mynnu eu bod nhw’n cynnwys URL y grwp, o leia, ond oedd pethau eraill ar fy meddwl ar y pryd.

Mae’r llyfr yn dda ond dw i’n cytuno. Does dim rhaid i’r Lolfa rhoi credit. Does dim nodyn masnach ac mae’r syniad Scymraeg yn rhydd i bawb. Ond os ydyn ni’n gallu trio tyfu ein diwylliant cydweithredol yn Gymraeg a’r cyfleoedd busnes mae’n briodol i annog pobol, grwpiau a chymunedau ar-lein fel petai; y ffynhonnell o’r syniadau. Ac wedyn bydd mwy o ewyllus da a gobeithio mwy o syniadau ar gyfer y llyfrau nesaf yn 2012 a thu hwnt.